Falakrofob nədir?

Falakrofob — hündürlükdən qorxan və ya yüksək yerlərə çıxmaqdan hədsiz dərəcədə narahat olan şəxsə verilən addır. Bu qorxu “falakrofobiya” adlanır və spesifik fobiyalar kateqoriyasına aiddir. Falakrofoblar yüksək binaların damına çıxmaqdan, dağ yollarında gəzməkdən, eyvanda dayanmaqdan və ya hətta yüksək mərtəbədə olmaqdan belə ciddi narahatlıq keçirə bilirlər. Bu, sadəcə adi ehtiyatlılıq deyil, real həyatda təhlükə olmadığı halda belə panikaya səbəb ola biləcək dərəcədə güclü bir qorxudur.

Falakrofobiya və onun səbəbləri

Falakrofobiya müxtəlif səbəblərlə meydana gələ bilər. Bu fobiyanın əsas səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:

• Travmatik hadisələr: Keçmişdə baş vermiş qəza, yıxılma və ya yüksəkdən düşmə ilə bağlı pis xatirələr.
• Valideyn və ya ətraf mühit təsiri: Uşaq vaxtı valideynlərin yüksəkdən qorxması və bu qorxunu uşağa ötürməsi.
• Təxəyyül və güclü təsəvvür: Beyində yüksəkdən düşmə səhnələrinin canlanması.
• Bədən tarazlığında pozğunluq: Daxili qulaqla əlaqəli problemlər və ya vertigo.

Falakrofobiya əsasən uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə yaranır, lakin müalicə olunmasa, illərlə davam edə bilər.

Falakrofobların yaşadığı əlamətlər

Falakrofoblar yüksəkliyə məruz qaldıqda həm fiziki, həm də psixoloji simptomlar yaşaya bilərlər. Bu simptomlar aşağıdakılardır:

• Ürək döyüntüsünün sürətlənməsi
• Tərləmə və titrəmə
• Başgicəllənmə və bədənin boşalması hissi
• Panika tutmaları
• Nəfəs darlığı
• Həddindən artıq qorxu və qaçma istəyi

Bu əlamətlər bəzən şəxsin normal həyat fəaliyyətini də çətinləşdirə bilər.

Falakrofobiyanın gündəlik həyata təsiri

Falakrofobiya gündəlik həyat fəaliyyətlərinə mənfi təsir göstərə bilər. Məsələn:

• İnsanın ofisi yüksək mərtəbədə yerləşirsə, oraya getməkdən imtina edə bilər.
• Turistik yerlərə, dağlara və ya panoramik baxış məkanlarına getməkdən çəkinə bilər.
• Qaldırıcı (lift) və ya pilləkən istifadə etməyə belə qorxu ilə yanaşa bilər.
• Təyyarə ilə səyahət etmək istəməyə bilər.

Bu qorxular sosial həyatın məhdudlaşmasına, iş və şəxsi münasibətlərdə problemlərə səbəb ola bilər.

Falakrofobiyanın diaqnozu necə qoyulur?

Falakrofobiyanın diaqnozu adətən psixoloq və ya psixiatr tərəfindən qoyulur. Həkim:

• Şəxsin qorxularını və onların nə dərəcədə həyatına təsir etdiyini qiymətləndirir.
• Qorxunun nə zaman başladığını və nə ilə əlaqəli olduğunu araşdırır.
• Müəyyən test və suallarla fobiyanın səviyyəsini təyin edir.

Əgər bu qorxu real təhlükə olmadan insana ciddi psixoloji əziyyət verirsə, diaqnoz təsdiqlənə bilər.

Falakrofobiya necə müalicə olunur?

Falakrofobiya müalicə oluna bilən bir psixoloji vəziyyətdir. Aşağıdakı üsullar ən effektiv müalicə metodları sayılır:

• Koqnitiv davranış terapiyası (CBT): Qorxuya səbəb olan düşüncələrin dəyişdirilməsi və yeni davranış strategiyalarının öyrədilməsi.
• Ekspozisiya terapiyası: Yavaş-yavaş və nəzarət altında insanın qorxduğu vəziyyətlərlə qarşılaşdırılması.
• Gevşəmə və nəfəs məşqləri: Panika zamanı bədəni və zehni sakitləşdirməyə kömək edir.
• Dəstək qrupları: Oxşar fobiyası olan insanlarla təcrübə mübadiləsi.
• Dərman müalicəsi: Əgər narahatlıq çox güclüdürsə, psixiatr tərəfindən müəyyən dərmanlar təyin oluna bilər.

Müalicə prosesi fərddən asılı olaraq bir neçə həftə və ya ay davam edə bilər.

Falakrofobiyanın qarşısını almaq mümkündürmü?

Tam şəkildə qarşısını almaq mümkün olmasa da, erkən mərhələdə fobiyanın böyüməsinin qarşısını almaq mümkündür:

• Uşaqları yüksəkliyə alışdırmaq və qorxu yerinə ehtiyatlılıq öyrətmək
• Fikirləri ilə qorxunu gücləndirmək əvəzinə, faktlara əsaslanmaq
• Kiçik addımlarla qorxunun üzərinə getmək və özünü təşviq etmək
• Mütəxəssisdən vaxtında yardım almaq

Bu üsullar qorxunun nəzarətdən çıxmasının qarşısını almaqda faydalı ola bilər.

Falakrofob — hündürlük qorxusu olan şəxslərə verilən addır və bu, həyat keyfiyyətini aşağı sala biləcək ciddi bir fobiyadır. Lakin bu qorxu müalicə oluna bilər və düzgün yanaşma ilə şəxs normal həyatına qayıda bilər. Əsas məsələ fobiyanı qəbul etmək, ondan qaçmaq deyil, üzərinə getmək və dəstək almaqdır.