Karma nədir?
Karma — hind, buddist və cayn fəlsəfəsində təməl anlayışlardan biridir və hərəkətlərin səbəb-nəticə qanunu olaraq təsvir edilir. Karma anlayışına görə, insanların etdiyi hər bir hərəkət (fiziki, şifahi və ya düşüncələrində) onların gələcək həyatlarına təsir edir. Bu, həm mənfi, həm də müsbət ola bilər: yaxşı əməllər yaxşı nəticələr, pis əməllər isə pis nəticələr doğurur.
Karma haqqında daha ətraflı:
Karmanın əsas xüsusiyyətləri:
- Səbəb-nəticə qanunu: Karma, səbəb və nəticə prinsipinə əsaslanır. Bu, o deməkdir ki, hər bir hərəkət müəyyən bir nəticəyə gətirib çıxarır. Fəaliyyətlərinizin necə olduğuna bağlı olaraq, ya yaxşı, ya da pis nəticələrlə qarşılaşacaqsınız. İnsanlar öz hərəkətləri ilə öz talelərini formalaşdırırlar.
- Mənəvi tənzimləmə sistemi: Karma mənəvi davranışların təməlində dayanır və insanların həyat tərzi üzərində mənəvi bir nizam yaradır. İdeya budur ki, ədalətli bir kainat mövcuddur və hər bir şəxs öz əməllərinin nəticələrini yaşayacaq.
- Reenkarnasiya ilə əlaqəsi: Hinduizmdə və buddizmdə karma anlayışı reenkarnasiya ilə sıx bağlıdır. Bu dinlərə görə, bir insanın həyatındakı hərəkətlər onun gələcək reenkarnasiyalarına (növbəti həyatına) təsir edir. Yəni bir insan bu həyatda yaxşı və ya pis əməllər edirsə, bu əməllərin nəticələri gələcək həyatında onu təqib edəcək.
- Karmik dövrlər: Karmanın təsiri birbaşa bu həyatda baş verə biləcəyi kimi, gələcəkdə də özünü göstərə bilər. Bu səbəbdən insanlar bir növ davamlı “karmik dövr” içərisindədirlər və öz əməlləri ilə həyatlarını formalaşdırırlar.
- Karma və azad iradə: Karma anlayışı, insanların azad iradəyə malik olduğunu və öz hərəkətlərinə cavabdeh olduqlarını vurğulayır. Bu, o deməkdir ki, insanlar öz talelərini idarə edirlər və etdikləri seçimlər gələcək həyatlarında necə yaşayacaqlarına təsir göstərir.
Karmanı başa düşmək üçün əsas anlayışlar:
- Sanchita karma: Keçmiş həyatlarda toplanmış karma. Bu, insanın keçmiş əməllərinin nəticəsi olaraq gələcək həyatında başına gələcək hadisələrə səbəb ola bilər.
- Prarabdha karma: Bu, indiki həyatda qarşılaşılan hadisələrdir və insanın keçmiş əməllərinin birbaşa nəticəsi kimi qəbul edilir.
- Agami karma: Gələcəkdə baş verəcək hadisələrin nəticəsi olan karma. İnsanlar hazırda etdikləri hərəkətlərlə gələcək talelərini yaradırlar.
Karma anlayışının mədəni və fəlsəfi təsiri:
Karma müxtəlif dinlərdə və mədəniyyətlərdə fərqli formalarda təzahür edir, lakin ümumi prinsip bütün hallarda eynidir — hərəkətlər nəticəyə səbəb olur. Karma anlayışı insanların əxlaqi davranışlarını və mənəvi tərbiyəsini tənzimləmək üçün güclü bir fəlsəfi və dini çərçivədir.
Karma həm də gündəlik həyatda geniş istifadə olunan bir terminə çevrilib və insanlar arasında yaxşı və ya pis hadisələrin səbəblərini izah etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, “bu onun karmasıdır” ifadəsi, bir insanın etdiyi hərəkətlərin nəticəsini yaşadığı mənasında istifadə edilə bilər.