Kündür nədir?
Kündür qədim dövrlərdən bu günə qədər istifadə edilən, həm qida, həm də müalicəvi əhəmiyyətə malik olan bir bitki və onun toxumlarına verilən addır. Bu, əsasən küncüt bitkisinin toxumlarıdır və dünyada “küncüt” adı ilə də tanınır.
Kündür ərəb mənşəli bir sözdür və daha çox küncüt toxumlarına aid edilir. Qədim dövrlərdən etibarən insanlar küncüt toxumlarını həm qida məhsulu, həm də dərman vasitəsi kimi istifadə etmişlər. Küncüt bitkisi tropik və subtropik iqlimlərdə becərilən çoxillik bitkidir.
Kündür toxumları kiçik, oval və ağ, qara, qəhvəyi və ya qızılı rənglərdə olur. Onun əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- Qida dəyəri yüksəkdir: Kündür yağlı toxum olduğundan yüksək kalorili və enerji mənbəyidir.
- Sağlamlıq üçün faydalıdır: Tərkibində zülallar, yağlar, vitaminlər (E, B qrupu) və minerallar (kalsium, dəmir, maqnezium) var.
- Yağ əldə edilir: Kündürdən küncüt yağı əldə edilir ki, bu da kulinariya və kosmetika sahələrində geniş istifadə olunur.
Kündürün növləri
Ağ kündür-ağ rəngdə olan kündür daha çox bişmiş məhsullarda və çörəkdə istifadə olunur. Dadı yüngül və xoşdur.
Qara kündür-qara rəngdə olan kündür daha çox müalicəvi məqsədlərlə istifadə edilir. Tərkibində antioksidantlar daha yüksəkdir və sağlamlığa faydaları ilə seçilir.
Qızılı kündür-bu növ kündür yağlı və aromatik xüsusiyyətləri ilə tanınır. Salat və şirniyyatların hazırlanmasında istifadə olunur.
Kündürün qida və müalicəvi faydaları
Kündür insan sağlamlığına çoxsaylı faydaları ilə tanınır. Bu faydalar həm xalq təbabətində, həm də müasir tibbdə geniş istifadə olunur.
- Enerji verir: Kündür yüksək kalorili olduğundan orqanizmə sürətli enerji verir.
- Kalsium mənbəyi: Sümüklərin möhkəmlənməsinə kömək edir. Xüsusilə uşaqlar və yaşlılar üçün faydalıdır.
- Zülal mənbəyidir: Vegeterian və veganlar üçün əla protein qaynağıdır.
- Ürək sağlamlığı: Kündürün tərkibində olan doymamış yağlar xolesterolu aşağı salır və ürək-damar xəstəliklərinin riskini azaldır.
- Antioksidant təsir: Kündür antioksidantlarla zəngindir və bədənin toksinlərdən təmizlənməsinə kömək edir.
- Həzm sistemi: Liflə zəngin olan kündür həzm sistemini yaxşılaşdırır və qəbizliyin qarşısını alır.
- Dəri sağlamlığı: Küncüt yağı dərinin nəmlənməsinə və elastikliyinin qorunmasına kömək edir.
Kündürdən istifadə sahələri
Kündürdən müxtəlif sahələrdə istifadə olunur. Aşağıda əsas istifadə sahələri qeyd olunub:
Kulinariya
- Çörək və şirniyyatların üzərinə səpilir.
- Salat və yeməklərə əlavə edilir.
- Kündür yağı yeməklərdə istifadə olunur.
Xalq təbabəti
- Küncüt yağı dərinin nəmləndirilməsi üçün istifadə edilir.
- Qara kündür toxumları öskürək və soyuqdəymə zamanı faydalıdır.
Kosmetika
- Dəri və saç baxımı üçün müxtəlif kosmetik vasitələrin tərkibində küncüt yağı yer alır.
Kündür və küncüt arasındakı fərq
Kündür və küncüt əslində eyni məna daşısa da, bəzi bölgələrdə fərqli terminlər kimi işlədilir. Küncüt daha geniş yayılmış addır, kündür isə daha çox lokal adlandırmadır.
Kündür həm qida, həm də sağlamlıq üçün əvəzolunmaz bir məhsuldur. Həm bişmiş məhsullarda, həm salatlarda istifadə olunur, həm də müalicəvi xüsusiyyətləri ilə diqqət çəkir. Tərkibində olan zəngin vitamin və minerallar onu faydalı edir.