Logistika nədir?
Logistika, məhsul, xammal, malların və xidmətlərin mənbədən istehlakçıya qədər olan hərəkətinin planlaşdırılması, idarə edilməsi və həyata keçirilməsi prosesidir. Logistika, bir müəssisənin təchizat zənciri boyunca xərclərin azaldılmasını, məhsulların zamanında çatdırılmasını və proseslərin optimallaşdırılmasını təmin edən əsas komponentdir. Bu sahə nəqliyyat, anbarlaşdırma, inventar idarəetməsi və məhsul axını kimi sahələri əhatə edir.
Logistika termini ümumilikdə iqtisadiyyat, istehsalat və ticarət sahələrində istifadə olunur və istehsalçıdan istehlakçıya qədər məhsulların hərəkətini təmin edən hər bir mərhələni əhatə edir. Bu yazıda logistikanın nə olduğu, funksiyaları, növləri və müasir biznesdə rolu haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Logistika nə deməkdir?
Logistika termini, ilk olaraq hərbi sahədə istifadə edilmiş və qoşunların, silahların və təchizatların səmərəli şəkildə idarə edilməsini ifadə etmişdir. Daha sonra bu anlayış mülki iqtisadiyyata tətbiq edilib və məhsul və xidmətlərin təchizatı, saxlanması və çatdırılması sahəsinə aid olub.
Müasir dövrdə logistika məhsulların istehsalçılardan alıcılara, xammalların istehsal sahələrinə çatdırılmasını və sonrakı mərhələdə müştəriyə çatdırılması prosesini əhatə edir. Təchizat zənciri idarəçiliyi logistikanın əsas hissəsidir və hər bir müəssisənin rəqabətqabiliyyətliliyini artırmaq üçün strateji önəm daşıyır.
Logistikanın əsas funksiyaları
Logistikanın əsas funksiyaları bir neçə mərhələdən ibarətdir. Aşağıda bu mərhələlərin hər biri haqqında məlumat verilib.
Nəqliyyatın planlaşdırılması və idarə edilməsi
Logistikanın əsas komponentlərindən biri nəqliyyatın təşkilidir. Məhsulların və xammalların mənbədən istehsal sahəsinə və ya müştəriyə çatdırılması üçün optimal nəqliyyat vasitələrinin seçilməsi vacibdir. Bu proses məhsulun tələbatına, məsafəyə və digər logistik amillərə əsaslanaraq həyata keçirilir. Ən çox istifadə olunan nəqliyyat vasitələri bunlardır:
- Quru nəqliyyatı (yüklənmiş maşınlar və yük maşınları).
- Dəniz nəqliyyatı (gəmilər və konteyner daşıyan vasitələr).
- Hava nəqliyyatı (təyyarələr).
- Dəmir yolu nəqliyyatı (yük qatarları).
Anbarlaşdırma və stok idarəetməsi
Logistikanın digər mühüm hissəsi məhsulun saxlanması və anbarlarda idarə edilməsidir. Müəssisələr məhsullarını vaxtaşırı istehlakçıya çatdırmaq üçün anbarlarda saxlayır. Anbar idarəçiliyi stokun düzgün saxlanılması, məhsul itkisinə yol verməmək və müştəri sifarişlərinin vaxtında təmin olunmasını təmin edir.
İnventar idarəetməsi
Müəssisənin ehtiyatları və inventarının səmərəli şəkildə idarə olunması da logistikanın bir hissəsidir. İnventar idarəetməsi şirkətə lazım olan məhsul və ya xammalın hansı miqdarda olduğunu və bunların nə vaxt təchiz edilməli olduğunu müəyyənləşdirir. İnventar idarəetməsi, həmçinin müştərilərin tələblərinə cavab vermək üçün lazımi ehtiyatların mövcudluğunu təmin edir.
Müştəriyə çatdırılma
Məhsulların vaxtında və təhlükəsiz şəkildə müştərilərə çatdırılması logistikanın son mərhələsidir. Burada həm keyfiyyət, həm də çatdırılma müddəti mühüm rol oynayır. Məhsulların müştərilərə ən qısa zamanda və minimal xərclə çatdırılması logistika sahəsində rəqabət üstünlüyü yaradır.
Logistika növləri
Logistika bir neçə fərqli növdə tətbiq olunur və hər biri fərqli məqsədlərə xidmət edir. Aşağıda ən geniş yayılmış logistika növlərindən bəhs edirik:
Təchizat logistikası
Təchizat logistikası məhsulların və ya xammalların təchizatçıdan istehsalat prosesinə qədər olan hərəkətini idarə edir. Bu sahədə logistika məhsulun istehsal üçün lazım olan bütün materialların səmərəli şəkildə təchiz edilməsini təmin edir.
İstehsal logistikası
İstehsal logistikası, məhsulun istehsalı zamanı lazımi materialların səmərəli istifadəsini təmin edir. Bu, xammalların səmərəli paylanmasını, maşın və avadanlıqların düzgün istifadəsini və istehsal prosesinin optimallaşdırılmasını əhatə edir.
Paylama logistikası
Paylama logistikası məhsulun istehsalatdan sonra müştəriyə çatdırılması prosesini idarə edir. Bu mərhələ məhsulun anbarlardan son müştəriyə qədər olan hərəkətini əhatə edir. Məhsulun müştəriyə düzgün çatdırılması üçün paylama