Marjinal nədir?

Marjinal termini iqtisadiyyatdan sosiologiyaya qədər müxtəlif sahələrdə istifadə olunur. Əsas mənası “kənarda qalan”, “sərhəd vəziyyətində olan” və ya “qeyri-adi” deməkdir. Latınca “marginalis” sözündən yaranıb, “kənar” mənasını daşıyır.

İqtisadiyyatda marjinal anlayışı

İqtisadiyyatda marjinal analiz və marjinal fayda kimi anlayışlar geniş yayılıb. Marjinal dəyər hər hansı bir məhsul və ya xidmətin əlavə bir vahidinin istehlakı və ya istehsalı nəticəsində yaranan dəyişiklikləri ifadə edir.

Məsələn:

• Marjinal gəlir – Satılan hər əlavə məhsul vahidindən əldə edilən əlavə gəlirdir.
• Marjinal xərclər – İstehsal olunan əlavə məhsul vahidi üçün çəkilən əlavə xərclərdir.
• Marjinal fayda – İstehlakçının aldığı son məhsuldan qazandığı əlavə faydadır.

Bu anlayışlar şirkətlərin və istehlakçıların qərar vermə proseslərində mühüm rol oynayır.

Sosiologiyada marjinal insan və qruplar

Sosiologiyada marjinal insanlar cəmiyyətin əsas hissəsindən müəyyən dərəcədə uzaq olan və tam inteqrasiya oluna bilməyən fərdlər və ya qruplardır.

Buna misal olaraq:

• Sosial və iqtisadi baxımdan imkansız təbəqələr
• Diaspora və ya miqrant icmaları
• Alternativ həyat tərzi keçirən insanlar

Marjinal qruplar bəzən cəmiyyətə uyğunlaşmaqda çətinlik çəkir və sosial təcrid vəziyyətində qalır.

Siyasətdə marjinal terminindən istifadə

Siyasi sahədə marjinal partiyalar və ya marjinal qruplar əsas axından kənarda qalan, geniş dəstək qazanmayan, lakin müəyyən radikal və ya fərqli ideologiyalara malik olan təşkilatlar üçün işlədilir. Bu partiyalar adətən böyük siyasi təsirə malik olmur, lakin müəyyən dövrlərdə populyarlaşa bilərlər.

Psixologiyada marjinal şəxsiyyət

Psixologiyada marjinal şəxsiyyət fərqli mədəniyyətlər və ya sosial normalar arasında qalmış insanları ifadə edir. Belə fərdlər bəzən öz kimliklərini müəyyən etməkdə çətinlik çəkir və sosial mühitə adaptasiya olunmaqda problemlər yaşayırlar.

Marjinal terminindən istifadə olunan digər sahələr

• İncəsənətdə marjinal – Ana axına daxil olmayan, eksperimental və ya alternativ sənət nümunələri.
• Moda və dizaynda marjinal – Standart trendlərə uyğun gəlməyən qeyri-adi üslublar.
• Marketinqdə marjinal məhsullar – Kütləvi bazar üçün nəzərdə tutulmayan, xüsusi auditoriyaya xitab edən məhsullar.

Marjinal anlayışı müxtəlif sahələrdə fərqli mənalarda işlədilir. İqtisadiyyatda əlavə dəyər və xərclərlə bağlıdır, sosiologiyada cəmiyyətin kənarında qalan insanları ifadə edir, siyasətdə isə radikal qruplara aid edilir. Ümumilikdə, marjinal hər zaman “kənar”, “ayrılmış” və ya “az təsirə malik olan” bir anlayış kimi istifadə olunur.