Müsahibə nədir?
Müsahibə, iki və ya daha çox şəxs arasında müəyyən mövzu üzərində fikir mübadiləsi aparmaq məqsədilə keçirilən sual-cavab formasında bir qarşılıqlı söhbətdir. Müsahibələr müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilir və jurnalistika, iş dünyası, təhsil və digər sahələrdə mühüm yer tutur. Müsahibənin əsas məqsədi məlumat toplamaq, fikir öyrənmək və ya şəxsin bilik və təcrübələrini daha yaxşı anlamaqdır. Bu məqalədə müsahibə anlayışının mahiyyəti, növləri və hazırlanma qaydaları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Müsahibənin mahiyyəti
Müsahibə sual-cavab əsasında həyata keçirilən bir kommunikasiya formasıdır və burada əsasən sual verən şəxs (müsahibə götürən) və sualları cavablandıran şəxs (müsahibə verilən) iştirak edir. Müsahibənin strukturu müxtəlif formatlara uyğunlaşa bilər və prosesdə açıq suallar və mövzuya əsaslanan cavablar yer alır. Müsahibə, insanların fikirlərini və təcrübələrini başqalarına çatdırmaq üçün təsirli bir vasitədir.
Müsahibə sosial proseslərin və müzakirələrin bir hissəsi olaraq, məlumatın ötürülməsi və yeni biliklərin əldə edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Müsahibə prosesində məqsəd yalnız məlumat əldə etmək deyil, eyni zamanda müsahibin hisslərini, baxışını və dünyagörüşünü başa düşməkdir. Bu ünsiyyət vasitəsi təhsil, biznes, tədqiqat, jurnalistika və insan resursları kimi sahələrdə geniş yayılmışdır.
Müsahibənin növləri
Müsahibələr müxtəlif məqsəd və mövzuya uyğun olaraq fərqli növlərə bölünür. Əsasən iş dünyasında, jurnalistikada və təhsildə istifadə olunan əsas müsahibə növlərinə nəzər salaq:
İş müsahibəsi
İş müsahibəsi işə qəbul prosesi zamanı namizədlərin bilik və bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün aparılır. Bu müsahibə növündə işəgötürən namizədin mövqeyə uyğunluğunu müəyyən etmək məqsədilə ona suallar ünvanlayır. İş müsahibəsində həm texniki bacarıqlar, həm də şəxsi keyfiyyətlər qiymətləndirilir.
Jurnalistik müsahibə
Jurnalistik müsahibə, jurnalistlərin şəxslərdən məlumat toplamaq və cəmiyyətə təqdim etmək məqsədilə keçirdiyi müsahibə növüdür. Bu müsahibələr əsasən ictimaiyyət üçün maraq doğuran mövzular ətrafında baş tutur və xəbərlərə, məqalələrə və televiziya proqramlarına daxil edilir. Jurnalistik müsahibələr birbaşa məlumat əldə etmək və insanları məlumatlandırmaq məqsədilə vacibdir.
Tədqiqat müsahibəsi
Tədqiqat müsahibələri müəyyən bir sahədə dərin məlumat toplamaq məqsədilə aparılır. Bu müsahibə növü əsasən elmi araşdırmalarda, sorğu və tədqiqatlarda istifadə edilir. Tədqiqat müsahibəsində suallar daha çox strukturlaşdırılmış olur və məqsəd konkret məlumatları toplamaq və təhlil etməkdir.
Şəxsi müsahibə
Şəxsi müsahibə, şəxsin həyat təcrübələrini, dəyərlərini və düşüncələrini öyrənmək məqsədilə aparılan müsahibədir. Bu növ müsahibələr, əsasən insanın fərdi hekayələrini paylaşmaq üçün istifadə olunur və bioqrafik əsərlər, sənədli filmlər və digər media məhsulları üçün əsas material yaradır.
Müsahibə hazırlığı
Müsahibə uğurla həyata keçirilməsi üçün hərtərəfli hazırlıq tələb edir. Müsahibə götürən şəxs müsahibəyə başlamazdan əvvəl bəzi məqamlara diqqət yetirməlidir:
Müsahibənin mövzusu haqqında geniş məlumat sahibi olmaq çox vacibdir. Müsahibə götürən şəxs mövzu ilə bağlı öncədən araşdırma apararaq müsahibədən əldə etmək istədiyi məlumatları dəqiqləşdirməlidir. Bu hazırlıq həm də müsahibə zamanı verilməsi nəzərdə tutulan sualları dəqiqləşdirməyə kömək edir.
Müsahibə zamanı veriləcək suallar diqqətlə hazırlanmalıdır. Suallar mövzu ilə bağlı olmalı və müsahibənin məqsədinə uyğun olaraq seçilməlidir. Açıq suallar istifadə etmək daha məqsədəuyğundur, çünki bu suallar müsahibə verilənin düşüncələrini geniş şəkildə ifadə etməsinə imkan verir. Müxtəlif sual növləri vasitəsilə müsahibənin daha maraqlı və məlumatlı olması təmin edilir.
Müsahibə keçiriləcək yer və vaxt əvvəlcədən təyin edilməli və hər iki tərəfə uyğun olmalıdır. Müsahibə üçün sakit və rahat bir yer seçmək əhəmiyyətlidir, çünki bu, müsahibə verilənin rahat olmasına və öz fikirlərini sərbəst şəkildə ifadə etməsinə şərait yaradır.
Müsahibə götürən şəxs müsahibə zamanı diqqətlə dinləməyi bacarmalıdır. Fikirləri anlamaq və müsahibə verilənin baxışını düzgün qiymətləndirmək üçün diqqətli və aktiv dinləmə vacibdir. Dinləmə zamanı müsahibə götürən şəxs həm də əlavə suallar verərək müsahibə verilənin fikirlərini dərinləşdirə bilər.
Müsahibənin əhəmiyyəti
Müsahibə həm fərdi inkişaf, həm də məlumat ötürülməsi baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Müsahibələr məlumatı birbaşa qaynaqdan əldə etmək üçün təsirli bir vasitədir və məlumatın dəqiqliyini təmin edir. Müsahibə vasitəsilə işəgötürənlər yeni işçiləri dəyərləndirə, jurnalistlər cəmiyyəti məlumatlandırmaq üçün məlumat toplaya və tədqiqatçılar dərin biliklər əldə edə bilər.
Müsahibələr, həmçinin insanları bir-birinə daha yaxınlaşdırır və sosial münasibətləri gücləndirir. Müsahibə prosesində qarşılıqlı anlaşma və etibar yaranır ki, bu da münasibətlərin möhkəmlənməsinə kömək edir. Şəxsi və professional inkişafda müsahibələrin rolu böyükdür, çünki bu proses insanların fərqli mövqelərdən dünyanı görməsinə və daha geniş baxış bucağı qazanmasına imkan verir.
Müsahibə, məlumat toplamaq və düşüncələri paylaşmaq üçün təsirli bir ünsiyyət vasitəsidir. Müxtəlif növlərdə keçirilən müsahibələr, fərqli sahələrdə geniş istifadə olunur və insanların dünya haqqında düşüncələrini zənginləşdirir. Müsahibə hazırlığı isə onun uğurla başa çatması üçün vacib addımdır. Həm iş dünyasında, həm də jurnalistikada müsahibələr əlaqələrin qurulmasında və məlumat ötürülməsində əvəzolunmaz bir vasitədir.