Vəhdət nədir?
Vəhdət sözü ərəbcə “vahid” – yəni “bir” sözündən yaranmışdır və birliyin, bütövlüyün ifadəsidir. Bu anlayış müxtəlif sahələrdə fərqli mənalar daşıyır, lakin ümumi mənası parçalanmamış, ayrılmamış bir tamlığı əks etdirməkdir. Vəhdət həm dini, həm fəlsəfi, həm də ictimai-siyasi kontekstlərdə geniş istifadə olunur. Vəhdət, fərqli elementlərin bir məqsəd, fikir və ya məqsəd ətrafında birləşməsini təsvir edir.
Dində vəhdət anlayışı
İslamda vəhdət anlayışı dərin mənaya malikdir. Bu anlayış ilk növbədə tövhid, yəni Allahın birliyi prinsipi ilə bağlıdır. İslam inancına görə, Allah birdir, şəriki və bənzəri yoxdur. Tövhid inancı İslamın əsas təməlidir və bütün ibadət, əxlaq və davranışlar bu prinsipə əsaslanır.
Bundan başqa, müsəlmanların vəhdəti də İslamın önəmli prinsiplərindəndir. Qurani-Kərim və hədislər müsəlmanların birlikdə və həmrəylik içində olmalarını tövsiyə edir. Məzhəb, irq və dil fərqlərinə baxmayaraq, müsəlmanların ümumi bir ümmət olması – vəhdət ruhunun təcəssümüdür.
Fəlsəfədə vəhdət
Fəlsəfi baxımdan vəhdət, müxtəlif hissələrin və ya ziddiyyətlərin bir araya gələrək bir tamlıq yaratması mənasını verir. Bu kontekstdə vəhdət ziddiyyətlərin birliyidir – yəni fərqliliklər arasında harmoniya yaradılması. Məsələn, klassik fəlsəfədə maddi və mənəvi, fərdi və ümumi, müxtəlif və oxşar anlayışları arasında bir vəhdət axtarılır. Hegelin dialektikasında da ziddiyyətlərin vəhdəti mühüm yer tutur.
Cəmiyyətdə vəhdət
Cəmiyyətin inkişafı və stabilliyi üçün vəhdət – yəni birlik və həmrəylik olduqca vacibdir. Vətəndaşlar arasında qarşılıqlı hörmət, əməkdaşlıq və ortaq məqsədlərə yönəlmə vəhdət şəraitində baş verir. Sosial vəhdət olmadan inkişaf və tərəqqi mümkünsüzdür. Bu baxımdan, siyasi liderlər və dövlətlər də cəmiyyət daxilində vəhdəti təmin etməyə çalışır.
Cəmiyyətdə vəhdət aşağıdakı hallarda daha güclü olur:
- Ortaq milli və mədəni dəyərlər mövcud olduqda
- Ədalətli idarəçilik və hüquq bərabərliyi təmin edildikdə
- Təhsil və informasiya bərabər səviyyədə yayıldıqda
- Xüsusilə çətin dövrlərdə insanlar bir-birinə dəstək olduqda
Vəhdət və müxtəliflik birliyi
Vəhdət anlayışı çox zaman müxtəlifliyin inkarı kimi yanlış başa düşülə bilər. Əslində isə vəhdət – müxtəlifliyin bir sistemdə harmonik şəkildə birləşməsi deməkdir. Məsələn, bir orkestrdə müxtəlif musiqi alətləri eyni melodiyanı yaradır. Bu da vəhdətin estetik bir nümunəsidir. Yəni insanlar arasında fikir, mədəniyyət və həyat tərzi fərqləri olsa da, ortaq dəyərlər ətrafında birləşmək mümkündür.
Vəhdət simvolları və təzahürləri
Tarixdə və müasir dövrdə vəhdəti simvolizə edən çoxlu misallara rast gəlirik:
- Bayraqlar və dövlət gerbləri vəhdətin simvolu sayılır.
- Milli bayramlar insanları birləşdirən vəhdət günləridir.
- Dini mərasimlər və ibadətlər – kollektiv şəkildə icra olunduqda – vəhdətin ruhunu gücləndirir.
- Müharibələr zamanı xalqın birlik nümayiş etdirməsi vəhdətin təzahürüdür.
Vəhdət və parçalanma arasındakı fərq
Vəhdət cəmiyyətdə sülh və əməkdaşlığı təmin edərkən, parçalanma qarşıdurma və ziddiyyətlərə səbəb olur. Parçalanmış cəmiyyətlərdə etimad azalır, inkişaf ləngiyir və sosial narahatlıqlar baş qaldırır. Vəhdət isə bunun əksinə olaraq, ortaq məqsəd uğrunda birgə çalışmağı və güclü cəmiyyət qurmağı mümkün edir.
Nəticə
Vəhdət – istər dini, istər fəlsəfi, istərsə də ictimai kontekstdə – güclü birlik, harmoniya və ortaq məqsədin təcəssümüdür. Müxtəlifliyin içində ahəng yarada bilmək, insanların və toplumların birgə yaşamasını və inkişafını təmin edir. Bu səbəbdən vəhdət anlayışı insan həyatının bütün sahələrində mühüm yer tutur və qorunmalı dəyər sayılır.