Albumin nədir?

Albumin, bədəndəki ən vacib zülallardan biridir və qan plazmasında bol miqdarda mövcuddur. O, qaraciyər tərəfindən istehsal olunur və bir çox həyati funksiyaları yerinə yetirir. Albumin həm qida maddələrinin və hormonların daşınmasında, həm də bədəndə maye balansının qorunmasında mühüm rol oynayır. Bu yazıda albumin haqqında ətraflı məlumat əldə edəcəyik, onun funksiyalarını, səviyyəsinin azalma və artma səbəblərini, habelə sağlamlıq üçün əhəmiyyətini öyrənəcəyik.

Albumin nədir?

Albumin bədəndə əsasən qaraciyər tərəfindən istehsal olunan bir zülaldır. Bu zülal qan plazmasının 60%-dən çoxunu təşkil edir və bədəndə bir çox vacib funksiyaları yerinə yetirir. Albuminin əsas funksiyaları maye balansını qorumaq, zəruri qida maddələrini və hormonları daşınmaq və bədən toxumalarında osmotik təzyiqin nizamlanmasına kömək etməkdir. Albumin həmçinin zəhərli maddələrin və dərmanların orqanizmdən çıxarılmasına da kömək edir.

Albumin səviyyəsi bir çox xəstəliklərin diaqnozunda vacib göstərici hesab olunur. Albumin səviyyəsinin normal həddi 3,5-5,0 g/dL arasında dəyişir. Səviyyənin normadan aşağı və ya yuxarı olması bir sıra sağlamlıq problemlərindən xəbər verə bilər.

Albuminin funksiyaları

Albumin bədənin normal fəaliyyəti üçün bir sıra həyati funksiyaları yerinə yetirir. Onun əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:

Albumin bədənin hüceyrə xarici və daxili mühitlərində maye balansını qorumaq üçün mühüm rol oynayır. Albumin qanın osmotik təzyiqini saxlayaraq, damar divarlarından mayenin çıxmasının qarşısını alır və bədəndəki mayenin düzgün paylanmasını təmin edir.

Albumin müxtəlif qida maddələrini, yağ turşularını və hormonları qan dövranı vasitəsilə toxumalara daşıyır. Bu zülal həmçinin vitaminlər və mineral maddələrin də daşınmasında iştirak edir.

Albumin bədənin zərərli maddələrdən təmizlənməsinə də kömək edir. Dərmanlar və bəzi zəhərli maddələr albüminə bağlanaraq qaraciyər və böyrəklər vasitəsilə orqanizmdən xaric edilir.

Albumin, qan pH səviyyəsinin sabit qalmasına kömək edir, bədənin turşu-qələvi balansını qoruyur və bununla da bir çox biokimyəvi proseslərin düzgün işləməsinə şərait yaradır.

Albumin səviyyəsinin aşağı olmasının səbəbləri

Hipoalbuminemiya, yəni albumin səviyyəsinin normadan aşağı olması bir sıra səbəblərdən qaynaqlana bilər. Aşağıda albumin səviyyəsinin azalmasına təsir edən əsas amilləri qeyd edək:

• Qaraciyər xəstəlikləri – Albumin qaraciyər tərəfindən istehsal olunur. Qaraciyər xəstəlikləri, xüsusən də sirroz, hepatit və ya digər qaraciyər funksiyasını pozan xəstəliklər albumin səviyyəsinin azalmasına səbəb ola bilər.
• Böyrək xəstəlikləri – Böyrəklərin düzgün işləməməsi albuminin sidiklə xaric olunmasına səbəb ola bilər. Bu, xroniki böyrək xəstəliklərində və nefrotik sindromda müşahidə olunur.
• Kronik iltihabi xəstəliklər – Uzunmüddətli iltihablar bədəndə zülal itkisinə səbəb ola bilər və bu da albumin səviyyəsinin azalmasına gətirib çıxara bilər.
• Yetersiz qidalanma – Protein çatışmazlığı olan qeyri-kafi və balanssız qidalanma albumin istehsalının azalmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə zülal mənbələrindən yoxsul olan pəhrizlərdə albumin səviyyəsi aşağı ola bilər.
• Bağırsaq problemləri – Crohn xəstəliyi, ülserativ kolit kimi mədə-bağırsaq problemləri albumin səviyyəsinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər, çünki bu xəstəliklər zülalların düzgün mənimsənilməsinə mane olur.

Albumin səviyyəsinin yüksək olmasının səbəbləri

Hiperalbuminemiya, yəni albumin səviyyəsinin normadan yüksək olması nisbətən nadir hallarda rast gəlinən bir vəziyyətdir və adətən ciddi dehidrasiyadan (susuzlaşma) qaynaqlanır. Albumin səviyyəsinin yüksək olmasına səbəb olan əsas amillər aşağıdakılardır:

• Dehidratasiya (susuzlaşma) – Bədəndəki suyun azaldığı hallarda, qan həcmi azalır və albumin konsentrasiyası artır. Bu vəziyyət çox vaxt ciddi su itkisi və ya maye qəbulunun çatışmazlığı ilə əlaqəlidir.
• Şəkərli diabet – Qanda şəkər səviyyəsinin çox olması böyrəklərin işini poza bilər və albumin səviyyəsinin artmasına səbəb ola bilər. Bu, daha çox şəkərli diabetin irəliləmiş mərhələlərində müşahidə olunur.
• Yüksək proteinli pəhriz – Bəzi hallarda yüksək proteinli qidalanma albumin səviyyəsinin müvəqqəti olaraq artmasına səbəb ola bilər, lakin bu adətən qısa müddətlidir və ciddi bir problem yaratmır.

Albumin testi və nəticələrinin qiymətləndirilməsi

Albumin səviyyəsi qan testi ilə müəyyən edilir və bir çox hallarda qaraciyər və ya böyrək problemlərinin diaqnozu üçün istifadə olunur. Qan nümunəsi götürülərək laboratoriyada albumin səviyyəsi yoxlanılır. Albumin testinin nəticələri bədəndə hansı xəstəliklərin və ya problemlərin mövcud olduğunu müəyyən etmək üçün əhəmiyyətli ola bilər.

Albumin testi adətən aşağıdakı səbəblərlə təyin olunur:

• Qaraciyər və ya böyrək xəstəliklərinin diaqnozu üçün
• Bədəndə maye balansının qiymətləndirilməsi üçün
• Qidalanma vəziyyətinin və protein səviyyəsinin yoxlanılması üçün

Test nəticələri normadan aşağı və ya yuxarı olarsa, həkimlər əlavə testlər və müayinələr təyin edə bilərlər.

Albumin səviyyəsinin normallaşdırılması yolları

Albumin səviyyəsinin normallaşdırılması üçün düzgün müalicə planı vacibdir. Əgər albumin səviyyəsi aşağıdırsa və ya yüksəkdirsə, bu vəziyyəti düzəltmək üçün müəyyən addımlar atılmalıdır. Albumin səviyyəsinin normallaşdırılması üçün bəzi effektiv üsullar:

• Sağlam qidalanma – Zülallarla zəngin bir pəhriz albumin səviyyəsinin normallaşdırılmasına kömək edir. Toyuq, balıq, yumurta və süd məhsulları kimi yüksək keyfiyyətli protein mənbələri istifadə olunmalıdır.
• Qaraciyər və böyrək müalicəsi – Qaraciyər və böyrək xəstəlikləri olan şəxslər üçün bu problemləri müalicə etmək vacibdir. Həkimlər uyğun müalicə və dərman terapiyası təyin edərək albumin səviyyəsinin normaya dönməsinə kömək edəcəklər.
• Maye qəbulunun artırılması – Əgər albumin səviyyəsinin yüksək olmasına dehidratasiya səbəb olubsa, bədənə kifayət qədər maye qəbul etmək vacibdir. Bol su içmək və maye qəbulunu normaya salmaq albumin səviyyəsini sabitləşdirə bilər.

Albumin bədənin həyati funksiyalarında mühüm rol oynayan zülaldır. Onun düzgün səviyyədə olması sağlamlığın qorunması üçün vacibdir. Albumin səviyyəsinin azalması və ya artması bir çox ciddi xəstəliklərin xəbərçisi ola bilər. Bu səbəbdən, albumin səviyyəsini müntəzəm olaraq yoxlatmaq və lazım gəldikdə həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.