Endometrioz nədir?

Endometrioz — qadınlarda rast gəlinən ginekoloji xəstəlikdir və uşaqlıq içərisindəki endometrium adlı toxumanın uşaqlıqdan kənarda, əsasən qarın boşluğunda, böyrəklərdə, yumurtalıqlarda və ya digər orqanlarda inkişaf etməsi ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyət qadınlarda müxtəlif simptomlara, ən çox da ağrılara və sonsuzluğa səbəb ola bilər.

Endometrioz haqqında daha ətraflı:

Endometriozun yaranma səbəbləri

Endometriozun dəqiq yaranma səbəbi tam məlum olmasa da, bir neçə nəzəriyyə mövcuddur:

1. Retrograd menstruasiya: Bu nəzəriyyəyə əsasən, menstruasiya zamanı qan və endometrium hüceyrələri uşaqlıqdan geriyə, fallopiya borularına doğru hərəkət edərək qarın boşluğuna düşə bilər və orada yerləşərək endometrioz ocaqlarını əmələ gətirir.
2. Genetik meyillilik: Endometrioz ailədəki genetik faktorlara bağlı ola bilər. Yaxın qohumlarda endometrioz olan qadınlarda xəstəliyə tutulma riski daha yüksəkdir.
3. İmmun sistem problemi: Bəzi tədqiqatlar immun sistemin zəifliyinin endometriozun yaranmasına səbəb ola biləcəyini göstərir, çünki bədən xarici endometrium hüceyrələrini məhv edə bilmir.
4. Hormonlar: Estrogen hormonunun artması endometriozun inkişafına səbəb ola bilər, çünki bu hormon endometrium toxumasının böyüməsini stimullaşdırır.

Endometriozun simptomları

Endometrioz fərqli qadınlarda müxtəlif simptomlarla özünü büruzə verə bilər. Ən çox rast gəlinən simptomlar bunlardır:

• Menstruasiya zamanı ağrılar: Menstruasiya dövründə şiddətli qarın və bel ağrıları endometriozun əsas əlamətlərindən biridir.
• Daimi ağrılar: Endometrioz olan qadınlarda menstruasiya dövründən kənar dövrlərdə də qarın boşluğunda ağrılar baş verə bilər.
• Cinsi əlaqə zamanı ağrılar: Endometrioz olan qadınlar cinsi əlaqə zamanı və ya sonra ağrılar yaşaya bilərlər.
• Sonsuzluq: Endometrioz olan qadınların bir qismi hamilə qalmaqda çətinlik çəkir, çünki endometrium toxuması fallopiya borularını zədələyərək yumurta hüceyrəsinin hərəkətinə mane ola bilər.
• Yorğunluq, ishal, qəbizlik və ya şişkinlik: Bəzi qadınlarda endometrioz bu kimi simptomlara da səbəb ola bilər.

Endometriozun diaqnozu

Endometriozun dəqiq diaqnozunu qoymaq üçün həkimlər bir neçə üsuldan istifadə edə bilərlər:

1. Ginekoloji müayinə: Həkim fiziki müayinə zamanı endometriozun bəzi əlamətlərini aşkar edə bilər.
2. Ultrasəs müayinəsi: Endometrioz ocaqlarının görüntülənməsi üçün ultrasəs müayinəsi aparıla bilər.
3. Laparoskopiya: Bu metodda kiçik bir kəsik vasitəsilə qarın boşluğuna kamera salınır və endometrioz ocaqları birbaşa müşahidə olunur. Laparoskopiya həm də müalicəvi məqsədlə endometrioz toxumalarının çıxarılması üçün istifadə edilə bilər.

Endometriozun müalicə yolları

Endometriozun tam müalicəsi olmasa da, simptomları azaltmaq və xəstəliyi idarə etmək üçün müxtəlif üsullar tətbiq edilir:

1. Dərman müalicəsi: Ağrıları azaltmaq üçün ağrıkəsicilər, habelə hormon terapiyası tətbiq edilir. Hormonal dərmanlar menstruasiya dövrünü tənzimləyərək endometrioz toxumasının inkişafını ləngidə bilər.
2. Cərrahi müalicə: Laparoskopiya vasitəsilə endometrioz ocaqlarının və ya zədələnmiş toxumaların çıxarılması mümkündür. Bu əməliyyat həmçinin sonsuzluq problemi olan qadınlarda hamilə qalmaq şansını artırmağa kömək edə bilər.
3. Alternativ üsullar: Akupunktur, fizioterapiya və ya yoga kimi alternativ müalicələr ağrıların azalmasına kömək edə bilər.

Endometriozun ağırlaşmaları

Endometrioz ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Ən yayılmış ağırlaşmalar bunlardır:

• Sonsuzluq: Endometrioz olan qadınların təxminən 30-40%-i hamilə qalmaqda çətinlik çəkir.
• Kistlərin yaranması: Yumurtalıqlarda endometrioz səbəbindən kistlər əmələ gələ bilər ki, bunlar da ağrılara və digər problemlərə səbəb ola bilər.
• Psixoloji təsir: Endometriozla əlaqədar davamlı ağrılar və sonsuzluq problemi qadınlarda stress, depressiya və ya narahatlıq yarada bilər.