Eroziya nədir?
Eroziya, təbiətdə və ya insan orqanizmində müxtəlif səbəblərlə səthlərin aşınması, zədələnməsi və ya deformasiya olunması prosesidir. Bu termin həm torpaq və geologiyada, həm də tibbdə geniş istifadə olunur. Eroziya, bir sahənin strukturunu dəyişdirərək onun təbii funksiyalarını poza bilər.
Torpaq eroziyası nədir?
Torpaq eroziyası, su, külək və insan fəaliyyəti kimi amillər nəticəsində torpaq qatının aşınmasıdır. Əsas səbəbləri bunlardır:
- Yağış və sel suları: Torpaq hissəciklərini yuyub aparır.
- Külək: Torpağın yüngül hissələrini uzaqlara daşıyır.
- Kənd təsərrüfatı fəaliyyəti: Əkinçilik zamanı torpaq örtüyü zəifləyir.
- Meşələrin qırılması: Bitki örtüyünün itirilməsi torpağı eroziyaya qarşı daha həssas edir.
Torpaq eroziyasının növləri
- Səthi eroziya: Torpaq qatının üst hissəsi zədələnir.
- Yarğan eroziyası: Torpaqda dərin yarğanlar və çatlar yaranır.
- Külək eroziyası: Külək torpağın yüngül hissəciklərini uçurur.
Torpaq eroziyasının təsirləri
- Əkin üçün yararlı torpaqların itirilməsi.
- Torpaq məhsuldarlığının azalması.
- Çayların və göllərin çirklənməsi.
- Eroziyanın qarşısının alınması tədbirləri:
- Meşələrin əkilməsi.
- Torpağın qoruyucu bitkilərlə örtülməsi.
- Ağıllı suvarma texnologiyalarının tətbiqi.
Tibbi eroziya nədir?
Tibbdə eroziya, toxuma səthində yaranan zədələnmə və ya incəlməni ifadə edir. Bu zədələnmə adətən orqanizmin müəyyən nahiyələrində meydana gəlir və fərqli səbəblərlə əlaqəlidir.
- Mədə eroziyası: Mədənin selikli qişasında yaranan zədələnmə.
- Diş eroziyası: Diş emalının aşınması.
- Dəri eroziyası: Dəridə mexaniki və ya kimyəvi təsirlər nəticəsində yaranan zədələr.
Tibbi eroziyanın səbəbləri
- Kimyəvi maddələr: Turşular və digər kimyəvi maddələr toxumalara zərər verə bilər.
- Mexaniki təsirlər: Sürtünmə və ya zədələr.
- Xroniki xəstəliklər: Məsələn, reflüks xəstəliyi mədə eroziyasına səbəb ola bilər.
Tibbi eroziyanın müalicəsi
- Zədələnmiş nahiyənin qorunması və bərpası üçün xüsusi dərmanlardan istifadə.
- Kimyəvi maddələrlə təmasın qarşısının alınması.
- Düzgün qidalanma və həyat tərzi dəyişiklikləri.
Eroziyanın qarşısının alınması yolları
Eroziyanın qarşısını almaq üçün təbii mühitdə və insan sağlamlığında aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:
- Torpaqda təbii bitki örtüyünün qorunması.
- Kimyəvi maddələrdən düzgün istifadə.
- Müntəzəm tibbi müayinələr.
- Sağlam həyat tərzi və qidalanma.
Eroziyanın əhəmiyyəti
Eroziya, həm təbiətdə, həm də insan orqanizmində ciddi nəticələrə səbəb ola bilər. Onun idarə olunması ekoloji tarazlığı qorumaq və insan sağlamlığını təmin etmək baxımından vacibdir.