Fibroadenoma, əsasən qadınlarda döş toxumasında rast gəlinən xoşxassəli (yəni bədxassəli olmayan) şişdir. Bu formasiya, döşdə sərt, hamar, hərəkətli və ağrısız yumruq şəklində hiss edilən kütlə kimi özünü göstərir. Ən çox 15-35 yaş arası qadınlarda müşahidə olunur və hormon dəyişiklikləri ilə əlaqəli olduğu düşünülür.
Bu şişlər adətən ciddi tibbi problem yaratmasa da, onların təbiəti və inkişaf forması hər bir qadında fərqli ola bilər. Buna görə də fibroadenomalar haqqında məlumatlı olmaq və onların izlənməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Fibroadenomanın dəqiq yaranma səbəbi tam bilinməsə də, aşağıdakı faktorların təsiri olduğu düşünülür:
- Hormon balanssızlığı, xüsusilə estrogen səviyyəsindəki dəyişikliklər
- Yeniyetməlik dövründə və hamiləlik zamanı hormon artımı
- Genetik meyllilik (ailədə oxşar hallar varsa risk artır)
- Qadın cinsi hormonlarına qarşı döş toxumasının həssaslığı
Bu faktorların bir və ya bir neçəsinin təsiri nəticəsində döş toxumasında hüceyrələr qeyri-normal şəkildə çoxala bilər ki, bu da fibroadenomanın yaranmasına səbəb olur.
Fibroadenomanın əlamətləri
Əksər hallarda fibroadenomalar simptom verməz və təsadüfi olaraq müayinələr zamanı aşkar edilir. Ancaq bəzi hallarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə oluna bilər:
- Döşdə hiss olunan bərk, yumru, hamar kütlə
- Kütlənin yer dəyişdirə bilməsi (hərəkətli olması)
- Əllə yoxladıqda ağrısız olması
- Döşün formasında cüzi dəyişiklik
- Həssaslıq (aybaşı dövründə və ya hormonal dəyişikliklər zamanı)
Bu əlamətlərin görülməsi mütləq olaraq xərçəng mənasını vermir, lakin fərqləndirmə üçün mütləq həkimə müraciət olunmalıdır.
Diaqnostika və müayinə üsulları
Fibroadenomanın diaqnostikasında aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:
- Fiziki müayinə – Həkim döşü əllə yoxlayaraq kütlənin xüsusiyyətini qiymətləndirir
- Ultrasəs müayinəsi – Xüsusilə gənc qadınlarda fibroadenomanın görünüşü üçün effektiv üsuldur
- Mammoqrafiya – Yaşlı qadınlarda və digər risk faktorları olduqda tətbiq olunur
- İynə biopsiyası – Kütlənin təbiətini müəyyənləşdirmək üçün istifadə olunur
Bu üsullarla fibroadenomanın xoşxassəli olub-olmadığı, böyümə ehtimalı və izlənmə ehtiyacı təyin edilir.
Müalicə və nəzarət
Fibroadenomalar, əgər böyümür və narahatlıq yaratmırsa, sadəcə müşahidə altında saxlanılır. Həkimlər bu tip hallarda döşdəki kütlənin ölçüsünü və formasını müəyyən aralıqlarla izləyir. Aşağıdakı hallarda isə cərrahi müdaxilə tövsiyə oluna bilər:
- Kütlə sürətlə böyüyürsə
- Qadında ağrı və ya narahatlıq varsa
- Görüntülərdə şübhəli dəyişikliklər aşkar olunursa
- Estetik və ya psixoloji səbəblərlə xəstə istədikdə
Əməliyyatla çıxarılan fibroadenomalar çox zaman tam sağalır və təkrar əmələ gəlməyə bilər. Lakin bəzi qadınlarda bir neçə dəfə və ya hər iki döşdə də eyni tip kütlələr əmələ gələ bilər.
Fibroadenoma və xərçəng riski
Fibroadenoma xoşxassəli olduğundan birbaşa olaraq xərçəngə çevrilmir. Lakin çox nadir hallarda (xüsusilə kompleks fibroadenomalar zamanı) xərçəng riski cüzi şəkildə arta bilər. Buna görə də mütəmadi tibbi nəzarət və şübhəli halların vaxtında araşdırılması vacibdir.