Hekayə nədir?

Hekayə, yazılı və ya şifahi şəkildə insanların başlarına gələn və ya təsəvvür edilən hadisələrin nəql edildiyi, qısa bir bədii əsərdir. Hekayə ədəbiyyatda çox geniş yayılmış bir janrdır və oxuculara emosional, sosial və mənəvi mesajlar ötürmək məqsədi daşıyır. Bu yazı janrı, əsasən, bir və ya bir neçə xarakterin iştirakı ilə müəyyən bir hadisəni təsvir edir və çox vaxt nəticəyə doğru irəliləyir.

Hekayələr ən qədim ədəbi formalar arasında yer alır və insan mədəniyyətində mühüm rol oynayır. Onlar gündəlik həyatda baş verən hadisələri, insanların həyat təcrübələrini, arzu və qorxularını əks etdirən qısa bədii əsərlərdir.

Hekayənin tərifi və məqsədi

Hekayənin əsas məqsədi oxucunu maraqlandırmaq və müəyyən bir mənanı ötürməkdir. Hekayələr qısa və yığcam şəkildə yazılır və çox vaxt bir və ya bir neçə əsas hadisəni əks etdirir. Hekayələrin əsas xüsusiyyəti onların qısa olması və əsasən bir ideya ətrafında fırlanmasıdır.

Hekayə sözü etimoloji olaraq ərəb dilindən gəlir və “narrativ”, “hekayə” və ya “hadisənin nəql edilməsi” mənalarını verir. Müasir anlamda isə bu, insanların həyatında baş verən və ya onların xəyal gücündə canlandırdığı qısa hadisələri nəql edən yazı formasıdır.

Hekayənin əsas xüsusiyyətləri

Hekayələr bir neçə əsas xüsusiyyətlərlə seçilir:

1. Qısa həcm

Hekayələr, adətən, qısa bədii əsərlərdir. Onlar bir romandan və ya povestdən fərqli olaraq, məhdud söz sayı ilə yazılır. Hekayə bir neçə səhifəlik ola bilər və hadisələr qısa müddət ərzində baş verir. Hekayə yazarı oxucunu uzun təsvirlər və ya mürəkkəb süjetlər vasitəsilə deyil, birbaşa və yığcam şəkildə hadisənin içinə daxil edir.

2. Bir ana xətt və mövzu

Hekayələr, adətən, bir əsas hadisə və ya mövzu ətrafında cərəyan edir. Romandan fərqli olaraq, hekayələrdə çoxsaylı süjet xətləri və yan hadisələr yoxdur. Bu səbəbdən hekayənin hər cümləsi əsas xətti inkişaf etdirmək məqsədi daşıyır.

3. Karakter inkişafı

Bir çox hekayələrdə bir və ya iki əsas xarakter ön plana çıxır və hadisələr onların ətrafında cərəyan edir. Bu xarakterlərin inkişafı və onların emosional vəziyyətləri hekayənin əsasında dayanır. Hekayələrdə xarakterlərin həyatı və şəxsiyyəti çox qısa bir müddət ərzində oxucuya təqdim edilir.

4. Simvolizm və məna

Hekayələr, adətən, simvolizmə və daha dərin mənalara malik olur. Oxucuya sadə hadisələrin arxasında gizlənən daha böyük bir mənanı dərk etməyə imkan verir. Simvolizm hekayədə baş verən hadisələrin sadəcə zahiri məna ilə qalmamasını, dərin və universal fikirləri ifadə etməsini təmin edir.

5. Sadə dil

Hekayə, oxucuya birbaşa təsir etməyi hədəfləyir. Buna görə də, dili sadə və təsirli olur. Yazar, təfərrüatlara çox girmədən, hadisələri və xarakterləri oxucuya qısa və aydın şəkildə təqdim edir. Bu, oxucunun diqqətini əsas məqamda cəmləşdirməyə imkan verir.

Hekayənin tarixi və inkişafı

Hekayə yazı janrı çox qədim dövrlərə gedib çıxır. İnsanlar ilk dövrlərdən etibarən şifahi olaraq hekayələr nəql edərək, öz təcrübələrini və inanclarını başqalarına çatdırıblar. Yazının icadından sonra hekayələr yazılı şəkildə qeyd edilib və ədəbiyyatın inkişafında mühüm rol oynayıb.

Hekayə yazmaq ənənəsi qədim dövrlərdən başlamış və zamanla müxtəlif formalar almışdır. Məsələn, Ədəbiyyatın Qızıl Dövrü kimi tanınan dövrdə məşhur yazıçılar hekayə janrını inkişaf etdirmiş və bu janra yeni nəfəs vermişdir. O dövrlərin yazıçıları həyatın müxtəlif sahələrini təsvir edən hekayələr yazmış və bu hekayələr vasitəsilə oxucuları həm əyləndirmiş, həm də düşündürmüşdür.

Müasir hekayə yazı janrı

Müasir dövrdə hekayə yazmaq çox geniş yayılmış bir ədəbiyyat növüdür. Yazıçılar qısa hekayələr vasitəsilə böyük romanlarda və ya povestlərdə təsvir edilə bilməyəcək dərin mövzuları qısa şəkildə oxucuya çatdırmağa çalışırlar. Müasir hekayələr insan həyatının müxtəlif tərəflərini, onun kompleksliyini və insan münasibətlərinin təbiətini əks etdirir.

Müasir dövrün yazıçılarından biri olan Anton Çexov hekayə janrına böyük töhfə vermişdir. Onun yazdığı hekayələr sadə hadisələrin arxasında dərin psixoloji və fəlsəfi düşüncələr saxlayır. Çexov hekayələrində oxuculara həyatın ən adi anlarını böyük bir ustalıqla təsvir edir və insan təbiətini qısa bir mətnlə dərin şəkildə anladır.

Hekayə yazma qaydaları

Hekayə yazmaq üçün müəyyən qaydalar və texnikalar mövcuddur. Yazıçılar bu qaydalara riayət edərək oxucunu cəlb edən təsirli və məzmunlu hekayələr yarada bilərlər:

• İlham qaynağı tapmaq: Hekayənin mövzusu üçün real hadisələrdən, şəxsi təcrübələrdən və ya təsəvvürlərdən istifadə etmək olar.
• Süjetin planlaşdırılması: Hekayənin baş verəcəyi hadisələri əvvəlcədən planlaşdırmaq, süjeti inkişaf etdirmək üçün vacibdir.
• Karakterlərin yaradılması: Yaxşı hekayə güclü və maraqlı xarakterlərə malik olmalıdır. Oxucular bu xarakterlər vasitəsilə hekayəyə bağlanır.
• Təsirli başlanğıc: Hekayənin başlanğıcı oxucunun marağını çəkməlidir. İlk cümlə oxucunu hekayənin içinə çəkmək üçün vacibdir.
• Nəticə və məna: Hekayənin sonunda oxucuya bir mesaj və ya nəticə ötürülməlidir.

Hekayələrin əhəmiyyəti

Hekayələr cəmiyyətin sosial və mədəni inkişafında mühüm rol oynayır. Onlar insanların həyat təcrübələrini, duyğularını və düşüncələrini paylaşmaq üçün ən təsirli vasitələrdən biridir. Hekayələr vasitəsilə fərqli mədəniyyətlər və insanlar bir-birini daha yaxşı başa düşür, empati qurur və bir-birilərindən öyrənir. Hekayələrin gücü, onların insanların daxili dünyasını, emosiyalarını və həyat təcrübələrini dərin və təsirli şəkildə ifadə etməsindədir.