İd nədir?

İd, psixologiya sahəsində insan şəxsiyyətinin ən əsas hissələrindən biri olaraq qəbul edilir və psixoanalitik nəzəriyyənin banisi Sigmund Freud tərəfindən yaradılmışdır. Freudun nəzəriyyəsinə görə, insan şəxsiyyəti üç əsas hissədən ibarətdir: id, ego və superego. İd, insanın təbii və ibtidai impulslarını, instinktiv arzularını və istəklərini təmsil edir. Bu məqalədə idin mahiyyəti, funksiyaları və digər şəxsiyyət komponentləri ilə olan əlaqələri haqqında ətraflı danışılacaqdır.

İdin mahiyyəti

Freudun nəzəriyyəsinə əsasən, id insanın doğulduğu andan etibarən mövcud olan və əsasən zövq prinsipinə əsaslanan bir komponentdir. İd tamamilə şüursuz olaraq fəaliyyət göstərir və insanın təbii ehtiyacları ilə bağlı impulsları ehtiva edir. Bu impulslar aclıq, susuzluq, cinsi istəklər və digər bioloji ehtiyaclarla əlaqədardır. İd məntiqdən və reallıqdan uzaqdır və anında məmnuniyyət axtarır. Bu hiss insanın təbii istəklərinin təmin edilməsinə yönəlib və öz arzularını məhdudlaşdırmadan yaşamağı istəyir.

İd, insan şəxsiyyətinin ən ibtidai və primitiv səviyyəsini təmsil edir və burada hərəkətlər və istəklər heç bir etik və ya mənəvi məhdudiyyət tanımır. İd yalnız şəxsin daxili ehtiyaclarını və zövqün dərhal təmin olunmasını düşünür. Məsələn, aclıq hiss edən id, yemək tapmaq üçün hər hansı bir yola əl atmaq istəyər, lakin reallıq və əxlaq qaydaları ilə bağlı məsələləri düşünməz. Bu cəhətinə görə, id həyatın ilk dövrlərində çox güclü olur, çünki uşaqlar ibtidai ehtiyaclarını dərhal təmin etmək istəyir və reallıq ilə hələ tanış deyillər.

İdin funksiyaları

İd insan şəxsiyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynayır və bəzi vacib funksiyaları yerinə yetirir. Bu funksiyalar insanın təbii ehtiyaclarını qarşılayaraq onun həyatda qalmasına və yaşamağa davam etməsinə kömək edir.

İd, zövq prinsipinə əsaslanır. Bu prinsip, insanın dərhal məmnuniyyət axtarışında olması deməkdir. İd heç bir gecikməni qəbul etmir və insanın ehtiyaclarının dərhal qarşılanmasını istəyir. Məsələn, bir insan susuz qaldıqda və ya aclıq hiss etdikdə, id ona bu ehtiyacları dərhal təmin etməyi təklif edir. Bu, insanın həyatda qalması üçün zəruridir və idin əsas funksiyalarından biridir.

Freudun nəzəriyyəsinə görə, id, insan şəxsiyyətinin enerji mənbəyidir. İddə toplanan enerji, ego və superego vasitəsilə yönləndirilir. Bu enerji, insanın hərəkətlərinin və istəklərinin əsas təkanverici qüvvəsidir. Ego və superego isə idin bu enerjisini nəzarətdə saxlayaraq reallıq və etik qaydalar çərçivəsində istifadəsinə kömək edir.

İd, insanın inkişafında təkanverici qüvvə olaraq çıxış edir. İddən gələn instinktiv arzular və impulslar insanın yeni təcrübələr qazanmasına və öz istəklərini təmin etmək üçün fəaliyyət göstərməsinə səbəb olur. Bu da insanın yeni qabiliyyətlər əldə etməsinə və şəxsiyyətini inkişaf etdirməsinə imkan verir.

İd, ego və superego arasında əlaqə

Freudun nəzəriyyəsinə görə, id insan şəxsiyyətinin əsas təməli olsa da, o, tək başına fəaliyyət göstərə bilməz. Ego və superego insanın təbii istəklərini reallıq və etik çərçivədə idarə edir. Aşağıda idin ego və superego ilə əlaqəsinə nəzər salacağıq.

Ego, reallıq prinsipinə əsaslanaraq idin istəklərini həyata keçirmək üçün çalışır. Ego idin dərhal məmnuniyyət axtarışını reallıq çərçivəsində təmin edir və insanın impulslarını sosial normlara uyğun şəkildə idarə edir. Ego insanın şüurlu tərəfini təmsil edir və idin şüursuz impulslarını balansda saxlamaq üçün çalışır.

Superego, idin istəklərini etik və mənəvi dəyərlərə uyğun şəkildə yönəltməyə çalışır. Superego insanın vicdanı və etik dəyərləri ilə bağlı olan komponentdir. İd, istəklərinin dərhal təmin olunmasını istəyərkən, superego bu istəkləri etik qaydalar çərçivəsində məhdudlaşdırır. Superego insanın sosial qaydalara və əxlaq normalarına uyğun yaşamasına yardım edir.

Bu üç komponent bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə çalışaraq insanın şəxsiyyətini təşkil edir. İd insanın təbii ehtiyaclarını və arzularını təmin etmək üçün çalışarkən, ego və superego idin impulslarını reallıq və etik qaydalar çərçivəsində idarə edir.

İdin insan şəxsiyyətində rolu

İd, insanın təbii istəklərini və zövq axtarışını idarə etməklə şəxsiyyətin formalaşmasında mühüm rol oynayır. İd insanın həyatda qalmasına və bioloji ehtiyaclarını təmin etməsinə imkan yaradır. Bu hiss, insanın daxili impulslarını təmin edərək ona fəaliyyət göstərmək üçün enerji verir. Lakin idin bu instinktiv xüsusiyyəti balanslaşdırılmalı və idarə edilməlidir ki, insan cəmiyyətdə qəbul edilən qaydalara uyğun yaşasın.

İd, insan şəxsiyyətinin ibtidai və instinktiv hissəsi olaraq Freudun nəzəriyyəsində əsas komponentlərdən biridir. İd insanın təbii ehtiyaclarını və zövq axtarışını təmin etmək üçün çalışır və ego ilə superego tərəfindən idarə olunur. Bu üç komponent insan şəxsiyyətinin dinamikasını yaradır və insanların sosial qaydalara uyğun həyat sürməsinə imkan verir.