Lipoma nədir?

Lipoma yumşaq toxumalarda yığılan yağ hüceyrələrindən əmələ gələn yaxşıxassəli şişdir. Bu, insan bədənində ən çox rast gəlinən qeyri-xərçəng şiş növlərindən biridir. Lipomalar adətən ağrısız olur, yavaş inkişaf edir və bədənin müxtəlif hissələrində, xüsusən də dəri altında meydana gəlir. Çox vaxt bədənin boyun, çiyin, qollar və kürək kimi bölgələrində görülür. Lipomalar ciddi bir təhlükə yaratmasa da, bəzi hallarda narahatlıq doğurur və estetik səbəblərlə aradan qaldırılması tələb olunur.

Lipoma nə deməkdir?

Lipoma, yunan dilindən gələn “lipos” (yağ) və “oma” (şiş) sözlərinin birləşməsi ilə yaranıb və “yağ şişi” mənasını verir. Bu, əsasən yağ toxumasından ibarət olan və qeyri-xərçəngli bir kütlədir. Lipomalar bədənin hər hansı bir yerində inkişaf edə bilər, lakin əsasən dəri altı toxumada yerləşirlər. Lipomalar təkbaşına və ya çoxsaylı formada meydana çıxa bilər və ümumiyyətlə yumşaq, hərəkətli və elastik strukturlu olurlar.

Lipomanın diametri bir neçə millimetrdən 10 santimetrə qədər dəyişə bilər. Bir çox insan lipomaları dərhal hiss etməz, çünki onlar ağrısızdır və dərinin altında yavaşca böyüyür.

Lipomanın əsas əlamətləri

Lipomanın əlamətləri əsasən ağrısız olması və yavaş böyüməsi ilə xarakterizə olunur. Aşağıdakı xüsusiyyətlər lipomanın tipik əlamətləridir:

• Yumşaq və elastik toxuma: Lipoma çox vaxt yumşaq və elastik olur. Bunu barmaqla toxunduqda asanlıqla hərəkət edə biləcəyinizi hiss edərsiniz.
• Ağrısızdır: Lipomalar adətən ağrı verməz. Lakin bəzən sinirlərə və ya digər toxumalara təzyiq göstərərək narahatlıq yarada bilər.
• Yavaş böyüyür: Lipomalar tədricən, illərlə böyüyür. Onlar ümumiyyətlə yavaş inkişaf edir və çox uzun müddət eyni ölçüdə qala bilər.
• Yumru və ya oval forma: Lipomalar adətən yuvarlaq və ya oval formalı olur. Dəri altında sərbəst şəkildə hərəkət edir.

Lipomaların ölçüsü adətən kiçik olur və bəzən kosmetik problemlər yaradır. Lipomalar nadir hallarda xərçəngə çevrilir və əsasən təhlükəsiz hesab edilir.

Lipomanın yaranma səbəbləri

Lipomaların yaranma səbəbləri hələ tam şəkildə məlum deyil. Lakin bəzi faktorların lipoma meydana gəlməsinə təsir etdiyi düşünülür. Aşağıda lipomaların yaranma səbəbləri haqqında bəzi əsas nəzəriyyələr var:

• Genetik amillər: Genetik meyllik lipomaların yaranmasında böyük rol oynaya bilər. Ailəsində lipoma olan insanlarda bu şişlərin yaranma ehtimalı daha yüksəkdir.
• Zədə və travma: Bəzən lipomalar bir travma və ya zədədən sonra meydana çıxa bilər. Zədə alan ərazidə yağ hüceyrələrinin yığılması nəticəsində lipoma yaranır.
• Yaş: Lipomalar adətən orta yaşlı insanlarda, xüsusən 40-60 yaşlarında daha çox müşahidə olunur. Bu, yaşla bağlı metabolik dəyişikliklərlə əlaqələndirilir.
• Piy toxumasının böyüməsi: Yağ hüceyrələrinin həddindən artıq artması və bədəndə müəyyən yerlərdə toplaması lipomaların yaranmasına səbəb ola bilər.

Bəzi hallarda lipomaların hansı səbəbdən meydana gəldiyini təyin etmək çətin olur. Lakin, bu faktorlar ən çox rast gəlinən səbəblərdir.

Lipomanın diaqnozu

Lipomalar adətən fiziki müayinə yolu ilə diaqnoz edilir. Həkim lipomanı müayinə edərək, onun yumşaq və hərəkətli olduğunu təsdiqləyir. Bəzən şişin xoşxassəli olduğundan əmin olmaq üçün əlavə testlər tələb oluna bilər. Bu testlər aşağıdakıları əhatə edə bilər:

• Ultrasəs: Lipomanın ölçüsünü və yerləşməsini təyin etmək üçün ultrasəs istifadə oluna bilər.
• MRI (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası): Daha ətraflı görüntü təmin etmək üçün istifadə edilir. Bu metod lipomanın digər toxumalara təsir edib-etmədiyini göstərir.
• Biopsiya: Nadiran, lipomanın xərçəngli olmadığını təsdiqləmək üçün biopsiya tələb oluna bilər. Kiçik bir toxuma nümunəsi götürülərək laboratoriyada analiz edilir.

Bu diaqnostik üsullar vasitəsilə həkim lipomanın müalicə olunmalı olub-olmadığını və ya sadəcə izlənməli olduğunu müəyyən edə bilər.

Lipomanın müalicəsi

Lipomaların müalicəsi onların böyüklüyünə, yerləşməsinə və xəstənin narahatlıq səviyyəsinə bağlıdır. Çox hallarda lipomalar müalicə tələb etmir, çünki onlar zərərsizdir və heç bir narahatlıq yaratmır. Lakin, lipoma böyüyürsə, ağrı verirsə və ya kosmetik problemlər yaradırsa, müalicə lazım ola bilər. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:

• Cərrahi çıxarılma: Ən geniş yayılmış müalicə üsulu lipomanın cərrahi yolla çıxarılmasıdır. Bu prosedur sadədir və ümumiyyətlə lokal anesteziya altında həyata keçirilir. Şiş tamamilə çıxarıldıqdan sonra lipomanın yenidən yaranma ehtimalı çox azdır.
• Liposaksiya: Lipoma böyükdürsə və ya çox yayılmışdırsa, liposaksiya (yağın çəkilməsi) ilə çıxarılması mümkündür. Bu prosedurda şişin içərisindəki yağ toxuması çıxarılır.
• Steroid inyeksiyaları: Bəzi hallarda steroid inyeksiyaları lipomanın ölçüsünü kiçiltmək üçün istifadə edilə bilər. Lakin bu üsul lipomanı tamamilə aradan qaldırmır, yalnız onun ölçüsünü azaldır.

Əgər lipoma narahatlıq yaratmırsa və böyümürsə, sadəcə olaraq həkim nəzarəti altında saxlanıla bilər.

Lipomanın gələcək proqnozu

Lipomalar xoşxassəli şişlər olduğu üçün onların gələcək proqnozu əksər hallarda müsbətdir. Onlar nadir hallarda xərçəngə çevrilir və çox vaxt ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olmur. Lakin estetik narahatlığa və ya fiziki narahatlığa səbəb olduqda, cərrahi müdaxilə ilə müalicə edilir.

Lipomalar çıxarıldıqdan sonra yenidən meydana gəlməsi nadirdir. Buna görə də, düzgün müalicə olunarsa, xəstənin gələcəkdə əlavə problemlərlə qarşılaşması ehtimalı aşağıdır.