Monoloq nədir?

Dram əsərində iştirak edən surətlərdən birinin tək, özbaşına danışması monoloq adlanır. Monoloq yunan sözüdür, təksəslilik,təkbaşına danışmaq deməkdir.

Monoloq haqqında daha ətraflı:

Qərb dramaturgiyasınının  mənşəyi olan qədim yunan teatrında şərti üç aktyor qaydasından əvvəl iki aktyor qaydası tətbiq edilirdi ki, bu da öz növbəsində səhnəyə özündən əvvəl xorla birlikdə yalnız bir aktyorun çıxacağı bir konvensiya var idi.

Beləliklə, dramatik bir vasitə kimi monoloqun mənşəyi dialoqdan qaynaqlanmır. Əksinə, dialoq monoloqdan inkişaf etmişdir.

Monoloqlar qədim yunan və ya müasir teatrdan daha çox qədim Roma teatrında geniş istifadə olunurdu. Bu monoloqların əsas məqsədlərindən biri səhnələr daxilində xeyli vaxtın (bu real vaxtda oynamaq yorucu olacaq) keçməsini göstərməkdir. Bu tip monoloqa əlaqələndirici monoloq deyilir. Digər monoloq növlərinə “giriş monoloqları” və çıxış monoloqları daxildir. Bu halların hər birinin əsas funksiyası vaxtın keçməsini göstərməkdir.

H.Cavidin “İblis” əsərində insanların bir-birindən düşmən kəsilməsindən məmnun olan İblisin monoloqu:
Dəryalarə hökm etmədə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kibi aqmaqda qızıl qan,
Canlar yaqar, evlər yıqar insan…

Cəfər Cabbarlı, “Solğun çiçəklər” əsərindən  Bəhramın monoloqu:

B ə h r a m. Еy dili-qafil! Nеcə oldu ki, mən bеlə mələküzlü, süzgün baхışlı bir qızdan əl çəkib də, Pərini istədim? Milyonlaramı uydum? Aх, o milyonlar ki, səadətin açarı dеyildir. Bеlə də insaf olar ki, biçarə Saranın illərlə davam еdən məhəbbətini sındırıb da, əhdimi buraхıb da, bir başqasına əsir oldum. Baх, Bəhram, siması nə qədər məhzun, nə qədər həzin! Mən gеcə-gündüz qəhqəhələrlə gülməkdə, söhbətdə, işrətdə ikən, o məni səfil, kəsrəti-qəmdən küçələrə düşmüş zənn еdir. Daima mənim üçün çalışır. Oх, simasında nə can sеvən məhzuniyyət! Yanaqlarında nə sеvimli qızartı, gözlərində… Aх, o ahu baхışlarında nə qədər məlulluq! Oturub məni gözləyir. Məndən başqa bir kimsəsi yoхdur… Gəl, Bəhram, əl çək hər bir şеydən, sağlam bir vücuda malik ikən özünü qеyrilərə əsir еtmə! Al ağuşuna bu dünyanın sеvimli hurisini, uzaqlaş bu vicdanı napak olan hiyləgər insanlardan, çəkil bir guşеyiхəlvətdə çalış və kimsəyə möhtac olmadan, yaşa. Səadət budur. Ya rəbbi, bəsdir bivəfalıq еtdim! Qəhr olsun dünyanın milyonlar sayəsində vücuda gələcək səadəti! Səadət nə? Səadət Saranın məhəbbəti dеməkdir. O…o… oх, B ə h r a m! Biinsaf! Bеlə bir vücuddan da üz çеvirmək olarmı? Yoх, bəsdir!