Patent nədir?

Patent – bir şəxsin və ya təşkilatın müəyyən bir icadın istifadə olunması üzərində müstəsna hüquqlara sahib olduğunu təsdiqləyən hüquqi sənəddir. Patent hüquqları icadın kommersiya istifadəsini, istehsalını, satışını və yayılmasını patent sahibi tərəfindən idarə edilməsinə imkan verir. Patent sisteminin əsas məqsədi yenilikləri qorumaq, ixtiraçıları stimullaşdırmaq və ictimaiyyətə yeni texnologiyaların və ideyaların təqdim olunmasını təşviq etməkdir.

Patent haqqında daha ətraflı:

Patent növləri

1. İxtira Patenti
   İxtira patenti, tamamilə yeni bir məhsul, metod və ya proses üçün alınır. Bu, hər hansı bir sahədə orijinal bir texnologiya və ya konseptə əsaslanan ixtiranı qorumaq üçün verilir. Patent sahibinə həmin icad üzərində müstəsna hüquqlar tanınır.
2. Faydalı Model Patenti
   Faydalı model patentləri daha sadə və kiçik təkmilləşdirmələr üçün nəzərdə tutulub. Bu patent növü tez-tez mövcud texnologiyalara əlavə edilən təkmilləşmələrə və ya dəyişikliklərə görə verilir və daha qısa müddətli mühafizə təmin edir.
3. Sənaye Nümunəsi Patenti
   Sənaye nümunəsi patenti, bir məhsulun estetik xarakterlərini qoruyur. Yəni məhsulun forması, dizaynı, görünüşü kimi vizual aspektləri qorumaq üçün istifadə olunur. Bu patent növü məhsulun ticari cazibədarlığını qorumaq məqsədi daşıyır.

Patent alınmasının şərtləri

Patent almaq üçün müəyyən şərtlər ödənilməlidir:

1. Yenilik
   Patent olunacaq icadın əvvəlcədən məlum olmaması və ya istifadə edilməməsi vacibdir. İxtira mütləq şəkildə yenilik göstərməlidir və bazarda artıq mövcud olan texnologiya ilə oxşarlıq təşkil etməməlidir.
2. İcadın istifadəyə yararlılığı
   Patent olunan icad praktiki tətbiq olunmalı və texniki bir problem həll etməlidir. Yalnız nəzəri cəhətdən faydalı olan ixtiralar patentləşdirilə bilməz.
3. İcadın yaradıcılığı
   İcad sadəcə mövcud məhsullara dəyişikliklərdən ibarət olmamalıdır. Həmin texnologiyanın və ya məhsulun yaradıcı bir yeniliyə sahib olması vacibdir.

Patent hüquqları və patent sahibi

Patent sahibi icadını qorumaq üçün bir sıra hüquqlara sahib olur:

• İstismar hüququ
  Patent sahibi ixtiranın istifadə olunmasını, satılmasını, təkrar istehsal edilməsini və başqa şəxslər tərəfindən kommersiya məqsədilə istifadəsini məhdudlaşdıra bilər.
• Lisenziya hüququ
  Patent sahibi icadı başqalarına lisenziya verərək istifadəyə təqdim edə bilər. Bu halda icadı başqa tərəf istifadə etsə də, hər hansı gəlir patent sahibinə ödənilir.
• Qorunma müddəti
  Patent hüquqları, əksər hallarda, 20 il müddətində qüvvədə olur. Bu müddət bitdikdən sonra ixtira ictimai mülkiyyətə keçərək hər kəs tərəfindən istifadə oluna bilər.

Patentin faydaları

1. İcadın qorunması
   Patent, ixtiraçıya öz ixtirasını hüquqi baxımdan qorumaq və onun üzərində müstəsna hüquqlar təmin etmək imkanı verir. Bu, patent sahibinə gələcəkdə icadını rəqiblərdən müdafiə etmək və kommersiya mühitində onu satmaq üçün hüquqi güc verir.
2. Maddi qazanc
   Patent sahibləri öz icadlarını lisenziya verərək və ya birbaşa satış yolu ilə maddi gəlir əldə edə bilərlər. Beləliklə, ixtiralar kommersiyalaşdırıla bilər və innovatorlar öz əməklərinin qarşılığını ala bilərlər.
3. Tədqiqat və inkişafın stimullaşdırılması
   Patent sistemi ixtiraçıları yeni texnologiyalar və məhsullar yaratmağa təşviq edir. Bu, texnologiyanın və sənayenin ümumi inkişafına müsbət təsir göstərir.

Patentlə bağlı bəzi risklər

1. Yüksək xərc
   Patent almaq prosesində tədqiqat və sənədləşdirmə üçün yüksək xərc tələb oluna bilər. Bundan əlavə, patentin hüquqi qorunması üçün beynəlxalq səviyyədə də əlavə xərclər yaranır.
2. Müddət məhdudiyyəti
   Patentlərin hüquqi qüvvədə olma müddəti məhduddur. 20 il tamamlandıqdan sonra patentləşdirilmiş icad artıq ictimai mülkiyyətə keçir və digər şəxslər tərəfindən sərbəst istifadə edilə bilər.
3. Patent pozuntusu ilə bağlı mübahisələr
   Patent sahibləri öz hüquqlarını müdafiə etmək üçün vaxt və resurs sərf edərək hüquqi mübahisələrə qoşula bilərlər. Bu, xüsusilə beynəlxalq səviyyədə icadların qorunmasında çətinliklər yarada bilər.