Polyester nədir?

Polyester — sintetik (süni) liflərə aid olan, əsasən neft kimyasından əldə edilən və geniş istifadə sahəsinə malik polimer materialdır. Texniki baxımdan polyester, kimyəvi reaksiyalar nəticəsində yaranan polietilen tereftalat (PET) adlı maddədən hazırlanır. Geyim, ev tekstili, sənaye məhsulları və digər sahələrdə çox istifadə olunur. Polyester parça davamlılığı, qırışmaması və tez quruması ilə tanınır.

Polyesterin yaranma tarixi

Polyester ilk dəfə 1930-cu illərdə kimyaçılar tərəfindən yaradılmışdır. 1940-cı illərdə isə İngiltərədəki “Imperial Chemical Industries” (ICI) şirkəti bu materialı kommersiya məqsədilə inkişaf etdirmiş və “Terylene” adı ilə bazara çıxarmışdır. Sonralar ABŞ-da DuPont şirkəti bu texnologiyanı alaraq “Dacron” markası altında polyester istehsalına başlamışdır. O vaxtdan bəri polyester dünya üzrə ən çox istifadə olunan tekstil liflərindən birinə çevrilmişdir.

Polyesterin əsas xüsusiyyətləri

Polyester materialının bu qədər geniş yayılmasının əsas səbəbi onun bir çox üstün xüsusiyyətlərə malik olmasıdır:

• Qırışmır – ütüyə ehtiyacı azdır
• Tez quruyur – nəm tutma qabiliyyəti aşağıdır
• Rəngi yaxşı saxlayır – yuyulma zamanı rəngi solmur
• Davamlı və möhkəmdir – uzunömürlü istifadəyə uyğundur
• Nisbətən ucuzdur – təbii liflərlə müqayisədə daha sərfəlidir
• Quruma və küf tutmaya qarşı dayanıqlıdır

Bu xüsusiyyətlər polyesteri geyim və digər sahələrdə üstün seçim halına gətirir.

Polyesterin istifadə sahələri

Polyester yalnız geyim sənayesində deyil, bir çox fərqli sahələrdə də istifadə olunur:

• Geyim – köynəklər, şalvarlar, paltolar, idman geyimləri
• Ev tekstili – pərdələr, döşəküzləri, yorğan dəstləri
• Sənaye – təhlükəsizlik kəmərləri, filtrlər, örtüklər
• Avtomobil sənayesi – oturacaq örtükləri, izolyasiya materialları
• Qablaşdırma – plastik butulkalar (PET)
• Çanta və ayaqqabı istehsalı

Bu çoxşaxəli istifadəyə görə polyester tekstil sənayesində mühüm yer tutur.

Polyester və təbii liflərin müqayisəsi

Polyester çox zaman pambıq, yun və kətan kimi təbii liflərlə müqayisə olunur. Hər iki növ lifin üstünlükləri və çatışmazlıqları var:

Polyester:

• Daha davamlıdır
• Suya və ləkəyə daha dayanıqlıdır
• Daha ucuzdur
• Ancaq nəfəs alma qabiliyyəti zəifdir
• İsti havada bədəni tərlədə bilər

Pambıq və digər təbii liflər:

• Dəri üçün daha rahatdır
• Hava keçirmə qabiliyyəti yüksəkdir
• Bioloji olaraq parçalanır
• Lakin asan qırışır və daha tez köhnəlir

Buna görə də bəzi geyimlərdə polyester və pambıq birlikdə istifadə edilir ki, həm rahatlıq, həm də davamlılıq əldə olunsun.

Polyesterin ətraf mühitə təsiri

Polyesterin geniş istifadəsi ilə yanaşı, ətraf mühitə mənfi təsiri də mövcuddur:

• Bioloji olaraq parçalanmır – torpaqda və dənizdə uzun müddət qalır
• Mikroplastiklər buraxır – yuyulma zamanı suya keçərək ekosistemi çirkləndirir
• Neft məhsullarından hazırlanır – bərpa olunmayan enerji mənbəyinə əsaslanır

Bu səbəbdən son illərdə təkrar emal olunan polyester (recycled polyester) daha çox dəstəklənir. Bu növ polyester tullantılardan əldə edilir və ətraf mühitə daha az zərər verir.

Polyesterin qulluq qaydaları

Polyester materialdan hazırlanmış geyim və əşyalar düzgün qulluq edildikdə uzunömürlü olur. Əsas qaydalar:

• 30–40 °C temperaturda yumaq
• İstəyə uyğun olaraq aşağı temperaturda ütüləmək
• Qurutma maşınında qurudulması tövsiyə edilmir
• Xlorlu ağardıcı istifadə etmək olmaz

Bu qaydalara riayət etməklə polyester məhsullarınızın ömrünü uzada bilərsiniz.

Polyester — sintetik, dayanıqlı və çox yönlü bir materialdır. O, həm iqtisadi, həm də funksional baxımdan bir çox sahədə istifadə üçün əlverişlidir. Lakin onun ekoloji təsiri də nəzərə alınmalıdır. Geyim və istehlak sahəsində düzgün seçimlər etməklə həm rahatlıq əldə edə, həm də ətraf mühitin qorunmasına töhfə verə bilərik.