Prezervativ nədir?

Prezervativ, cinsi əlaqə zamanı istifadə edilən qoruyucu vasitədir və əsas məqsədi istənilməyən hamiləliklərin qarşısını almaq və cinsi yolla keçən infeksiyalardan (CYİ) qorunmaqdır. Adətən lateks, poliüretan və ya poliizopren kimi elastik materiallardan hazırlanır. Prezervativlər həm kişilər, həm də qadınlar üçün mövcuddur, lakin ən geniş yayılmış növü kişi prezervatividir.

Prezervativin istifadəsi min illər əvvələ dayanır. Qədim Misirdə və Romada heyvan bağırsaqlarından hazırlanmış qoruyucu vasitələrdən istifadə olunurdu. Müasir prezervativlər isə 19-cu əsrdən etibarən, xüsusilə kauçukun emalı texnologiyasının inkişafı ilə geniş yayılmağa başladı. 20-ci əsrdə lateks materialının istifadəsi ilə prezervativlər daha sərfəli və etibarlı oldu.

Prezervativin quruluşu və növləri

Kişi prezervativi nazik, uzunsov və elastik formadadır, penisin üzərinə taxılır. Uc hissəsində spermanın toplanması üçün kiçik bir boşluq olur. Qadın prezervativi isə vajinanın daxilinə yerləşdirilən, iki halqası olan bir qoruyucu vasitədir.

Prezervativlərin bir neçə növü var:

• Lateks prezervativlər – ən geniş yayılmış və elastik növ.
• Poliüretan prezervativlər – lateksə allergiyası olanlar üçün alternativdir.
• Sürtgəcli (lubrikantlı) prezervativlər – əlavə rahatlıq üçün hazırlanır.
• Dadlı və ətirli prezervativlər – oral seks üçün nəzərdə tutulur.
• Gecikdirici prezervativlər – erkən boşalmanın qarşısını almağa kömək edir.
• Qadın prezervativləri – vajinanın içinə yerləşdirilir və daha az istifadə olunur.

Prezervativin istifadəsi necə olmalıdır?

Prezervativin effektivliyi onun düzgün istifadəsindən asılıdır. Aşağıdakı addımlar izlənməlidir:

1. Qablaşdırma cinsi əlaqədən əvvəl açılmalıdır və son istifadə tarixi yoxlanmalıdır.
2. Prezervativ penisin tam sərt halında taxılmalıdır.
3. Uc hissəsində hava qalmaması üçün barmaqla yüngül sıxılmalıdır.
4. Cinsi əlaqə bitdikdən dərhal sonra prezervativ çıxarılmalı və atılmalıdır.
5. Təkrar istifadə edilə bilməz.

Qadın prezervativlərinin istifadəsi bir qədər fərqlidir və əlavə təlimat tələb edə bilər.

Prezervativin üstünlükləri

Prezervativin bir çox müsbət cəhətləri var:

• Hamiləliyin qarşısını alır – düzgün istifadə edildikdə 98% effektivlik göstərir.
• CYİ-dən qoruyur – HIV, xlamidiya, sifilis, qonoreya kimi infeksiyalara qarşı qoruyucudur.
• Əlçatan və sərfəlidir – apteklərdə asanlıqla tapılır və ucuzdur.
• Əlavə hormonal təsir yoxdur – hormonal kontraseptivlərdən fərqli olaraq yan təsir riski azdır.
• Fərdi nəzarət imkanı verir – kişi və qadın öz seçimlərinə uyğun istifadə edə bilərlər.

Prezervativin çatışmazlıqları

Prezervativin bəzi mənfi tərəfləri də mövcuddur:

• Səhv istifadə nəticəsində təsirsiz ola bilər.
• Bəzi insanlarda allergik reaksiya (xüsusilə lateksə qarşı) yarada bilər.
• Cinsi əlaqə zamanı hissiyatı azalda bilər.
• Cütlüklər arasında spontanlıq hissini azalda bilər.

Bu çatışmazlıqların qarşısını almaq üçün keyfiyyətli və düzgün ölçüdə prezervativlər seçilməlidir.

Prezervativin sosial əhəmiyyəti

Prezervativ təkcə fərdi sağlamlıq üçün deyil, həm də ictimai sağlamlıq baxımından vacib rol oynayır. Onun istifadəsi cinsi yolla keçən infeksiyaların yayılmasının qarşısını alır və cəmiyyətdə sağlam cinsi həyatın təşviqinə xidmət edir. Bir çox ölkələrdə hökumətlər və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən pulsuz paylanır və istifadəsi təşviq edilir.

Prezervativ cinsi sağlamlığın qorunması və istənilməyən hamiləliklərin qarşısının alınmasında effektiv və təhlükəsiz vasitədir. Onun düzgün istifadəsi həm fərdi, həm də ictimai faydalar yaradır. Cinsi maarifləndirmə və açıq danışıq, prezervativdən istifadəni daha da normal və qəbul edilən hala gətirir. Bu, sağlam və məsuliyyətli cinsi həyatın əsas şərtlərindən biridir.