Qiraət nədir?
Qiraət, ərəb dilində “oxumaq” mənasını verən bir sözdür və Qurani-Kərimin düzgün tələffüz edilməsi və xüsusi qaydalara əsasən oxunmasını ifadə edir. Bu anlayış, xüsusilə İslam dinində böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki Quran oxunarkən onun mətninin hər bir hərfi, hərəkəsi və səsi düzgün və dəqiq bir şəkildə ifadə olunmalıdır. Qiraət, həmçinin Quranı oxumaq üçün öyrənilməli olan bəzi qaydalar və üsulları da əhatə edir ki, bu qaydalara “təcvit” deyilir.
Qiraət yalnız Quranın düzgün oxunmasını təmin etmir, həm də onun mənasının düzgün anlaşılmasına yardım edir. İslam tarixində qiraətə xüsusi əhəmiyyət verilmiş və bununla bağlı müxtəlif məktəblər formalaşmışdır. Bu məktəblər, Quranın oxunma tərzləri və qaydalarını qorumaq üçün formalaşmışdır.
Qiraət növləri
Qiraətin müxtəlif növləri mövcuddur və hər biri Quranın fərqli qaydalar əsasında oxunmasını təmin edir. Qiraətlərin bir çoxu fərqli İslam ölkələrində yayılmışdır və hər bir ölkədə müəyyən bir qiraət növü üstünlük təşkil edir. Aşağıda qiraətin əsas növləri verilmişdir:
Əsbə‘a Qiraəti (Yeddi Qiraət)
Əsbə‘a qiraəti, Quranın oxunmasında 7 məşhur qiraət imamı tərəfindən təyin edilmiş əsas qiraət növlərini əhatə edir. Bu yeddi qiraətə görə, Quranın müəyyən ayələri və sözləri fərqli tələffüzlər və vurğularla oxunur. Bu qiraətlər təcvid və qiraət sahəsində yüksək səviyyədə təhsil alan şəxslər üçün daha əlçatandır.
Əşərə Qiraəti (On Qiraət)
Əşərə qiraəti, yeddi əsas qiraətə üç əlavə qiraət də əlavə edilərək meydana gəlmişdir. Bu qiraətlər Quranın oxunuşuna daha fərqli dərinlik və xüsusiyyətlər qatır və müxtəlif İslam məktəblərində qəbul edilən tələffüzlərə əsaslanır.
İbn Kəsir və Vərş Qiraətləri
İbn Kəsir və Vərş qiraətləri Ərəb dünyasında, xüsusilə Şimali Afrikada geniş yayılmışdır. Bu qiraət növləri Quranın oxunmasında xüsusi tələffüz və vurğuların istifadə olunmasını təmin edir və bu üsul ilə oxumaq İslam alimləri tərəfindən tövsiyə edilir.
Hafs və Nafi‘ Qiraətləri
Hafs və Nafi‘ qiraətləri daha geniş bir coğrafiyada, xüsusilə Orta Şərqdə və Mərkəzi Asiyada istifadə edilir. Bu qiraət növləri İslam dünyasında ən çox yayılmış qiraət tərzləridir.
Qiraətin təcvid qaydaları
Qiraət əsnasında müəyyən təcvid qaydalarına riayət etmək vacibdir. Təcvit, Quranın düzgün və gözəl tələffüz edilməsini təmin edən qaydalardan ibarətdir. Təcvid qaydaları, hərflərin düzgün çıxarılması, uzatma, incə və qalın səslərin tələffüzü kimi məqamları əhatə edir. Aşağıda qiraətdə əsas təcvid qaydalarından bəziləri verilmişdir:
İdğam (Birləşdirmə)
İdğam, iki səsli hərfi birləşdirərək tələffüz etmək qaydasıdır. Quran oxuyarkən bu qaydaya əməl etmək səslərin axıcı və ahəngdar olmasını təmin edir.
İzhar (Açıq Tələffüz)
İzhar, hərfin düzgün şəkildə və açıq tələffüz edilməsi qaydasıdır. Bu qayda müəyyən hərflərin bir-biri ilə qarışmadan təmiz şəkildə ifadə edilməsini təmin edir.
İqlab (Dəyişmə)
İqlab, bəzi hərflərin bir-birinə çevrilməsi qaydasıdır. Bu, oxunuşu daha axıcı hala gətirmək üçün istifadə edilir və qiraətə ritmik bir ahəng qatır.
Mədd (Uzatma)
Mədd qaydası, müəyyən hərflərin uzadılaraq tələffüz edilməsini tələb edir. Bu qayda Quranın gözəl və təsirli şəkildə oxunmasını təmin edir.
Qiraətin faydaları
Qiraət, yalnız Quranı düzgün oxumaq üçün deyil, həm də müxtəlif mənəvi və intellektual faydalar üçün vacibdir. Aşağıda qiraətin bəzi əsas faydaları verilmişdir:
Qiraət, insanlara dini biliklər qazandırır və Qurani-Kərimin dərin mənalarını anlamağa kömək edir. Təcvid qaydaları ilə düzgün oxunan Quranın məzmunu daha yaxşı başa düşülür
Qiraət zamanı qaydalara riayət etmək və hərfləri düzgün tələffüz etmək, insanın diqqətini və fokusunu artırır. Bu, insanın konsentrasiya bacarığını təkmilləşdirir.
Quranın düzgün və qaydalara uyğun oxunması mənəvi rahatlıq gətirir. Bu, insanın ruhunu sakitləşdirir və stressi azaldır.
Quranı qiraət edərək öyrənmək yaddaşı inkişaf etdirir. Bu, həm yaddaşın güclənməsinə, həm də beyin fəaliyyətinin artmasına kömək edir.
Qiraəti öyrənmək üçün məsləhətlər
Qiraəti öyrənmək üçün müəyyən addımlar izlənilməlidir. Aşağıda qiraəti öyrənmək istəyənlər üçün bəzi məsləhətlər verilmişdir:
Quranın düzgün oxunuşunu təmin edən təcvid qaydalarını öyrənmək qiraətin əsasını təşkil edir. Bu qaydalarla oxumaq Qurani-Kərimin dərin mənalarını daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.
Qiraətdə təcrübə çox vacibdir. Hər gün müəyyən müddət Quran oxumaq və qiraət məşqləri etmək bu sahədə irəliləyiş təmin edir.
Qiraəti öyrənmək üçün ixtisaslaşmış bir müəllimdən dərs almaq daha yaxşı nəticələr əldə etməyə kömək edir. Müəllim təcvid qaydalarının düzgün tətbiqini izləməyə və səhvləri düzəltməyə kömək edir.
Qiraət, Qurani-Kərimi düzgün, qaydalara uyğun və təsirli şəkildə oxumağı təmin edən bir sahədir. Qiraətin əsas məqsədi Quranın mənasını doğru şəkildə çatdırmaq və onu dinləyicilərə düzgün bir tərzdə təqdim etməkdir. Qiraət, insanlara dini biliklər qazandırmaqla yanaşı, onların mənəvi və intellektual inkişafına da dəstək olur. Təcvit qaydalarına əməl edərək qiraət etmək, Quranın gözəlliyini və dərinliyini daha yaxşı anlamağa və yaşamağa kömək edir.