Qövs nədir?
Qövs sözü, dairənin və ya əyrinin iki nöqtəsi arasında olan və bu iki nöqtəni birləşdirən əyriliyi ifadə edir. Qövs riyaziyyatda və həndəsədə geniş istifadə olunan anlayışdır. Bu termin adətən dairə və digər əyri formalarda müəyyən bir hissəni təsvir etmək üçün istifadə olunur. Riyaziyyatla yanaşı, qövs sözü gündəlik həyatda da metaforik olaraq istifadə edilir. Qövsün əhəmiyyətini, xüsusiyyətlərini və tətbiq sahələrini daha yaxşı anlamaq üçün bu anlayışı geniş şəkildə araşdırmaq faydalıdır.
Riyaziyyatda qövs anlayışı
Riyaziyyatda qövs, xüsusilə həndəsədə, dairə, parabol və digər əyri xətlərin müəyyən hissəsini təsvir etmək üçün istifadə edilir. Qövs, iki nöqtə arasında olan və həmin iki nöqtəni birləşdirən hər hansı bir hissə olaraq müəyyən edilir.
Dairədə qövs
Dairə üzərində qövs iki nöqtə arasında olan dairənin bir hissəsi kimi təsvir olunur. Məsələn, bir dairədə hər hansı iki nöqtəni birləşdirən xətt əyrisi qövs adlanır. Qövs, dairənin mərkəzi bucağı ilə ölçülür və bu bucaq dairənin həmin hissəsinin uzunluğunu müəyyən edir. Qövsün uzunluğunu hesablamaq üçün xüsusi formulalar mövcuddur.
Qövs uzunluğunun hesablanması
Qövs uzunluğunu hesablamaq üçün dairənin radiusu və mərkəzi bucaq əhəmiyyətlidir. Qövs uzunluğunun formulunda bucağı radian ölçüsündə götürmək lazımdır:L=r⋅θL = r \cdot \thetaL=r⋅θ
Burada:
- LLL — qövsün uzunluğu,
- rrr — dairənin radiusu,
- θ\thetaθ — qövsün mərkəzi bucağı.
Bu formula vasitəsilə dairənin hər hansı bir hissəsinin uzunluğunu dəqiq hesablayaraq, həmin hissənin ölçüsünü tapmaq mümkündür.
Qövs növləri
Qövsün müxtəlif növləri var və bu növlər dairə üzərindəki vəziyyətlərinə və mərkəzi bucağın böyüklüyünə görə dəyişir. Əsasən qövs iki növə bölünür:
- Kiçik qövs: Dairənin mərkəzi bucağı 180 dərəcədən kiçik olan qövsə deyilir.
- Böyük qövs: Dairənin mərkəzi bucağı 180 dərəcədən böyük olan qövsə deyilir.
Bu iki qövs növü dairənin hansı hissəsinin təsvir olunduğuna görə dəyişir.
Fizikada qövs anlayışı
Fizikada da qövs anlayışı geniş şəkildə istifadə olunur. Xüsusilə elektrik sahəsində “elektrik qövsü” terminini tez-tez eşitmək mümkündür. Elektrik qövsü, iki nöqtə arasında yaranan və elektrik cərəyanının hava və ya başqa bir maddə vasitəsilə keçməsi nəticəsində əmələ gələn yanma prosesidir. Elektrik qövsü yüksək temperatur və parlaqlıqla xarakterizə olunur və sənayedə bir çox tətbiq sahəsinə malikdir.
Elektrik qövsü, qısa müddətli cərəyan dövrəsi yaratmaq üçün istifadə edilir. Bu cərəyan dövrəsi çox yüksək temperatur yaradır və qövsün yaradılması prosesi zamanı parlaq bir işıq əmələ gəlir. Elektrik qaynağı və digər sənaye proseslərində elektrik qövsü xüsusi olaraq istifadə olunur.
Elektrik qövsünün tətbiq sahələri
Elektrik qövsü sənayedə çox geniş tətbiq olunur. Misal üçün:
- Qaynaq: Elektrik qövsü qaynaq işlərində materialların birləşdirilməsi üçün istifadə olunur.
- Elektrik açarları: Elektrik qövsü, yüksək voltajlı açar və sönmə sistemlərində cərəyanın dayandırılması üçün istifadə edilir.
Qövsün gündəlik həyatda istifadəsi
Qövs anlayışı riyaziyyat və fizikadan əlavə gündəlik dildə də istifadə olunur. Gündəlik həyatda qövs sözü, bənzətmə məqsədilə istifadə edilərək hər hansı bir hissəni təsvir etmək üçün işlədilir. Məsələn, göy qurşağı, qövs şəklində olan bir təbiət hadisəsi kimi göstərilə bilər.
Riyaziyyat və həndəsədə qövsü ifadə etmək üçün xüsusi simvollardan istifadə edilir. Adətən, dairənin və ya əyrinin hər hansı bir hissəsini təsvir edərkən bu simvollar yazı işarəsi kimi istifadə olunur. Bu simvollar riyazi ifadələri və həndəsi təsvirləri daha dəqiq və anlaşılan edir.
Qövsün tətbiqi sahələri yalnız riyaziyyat və fizika ilə məhdudlaşmır. Aşağıda qövsün digər tətbiq sahələrindən bəhs edilmişdir:
- Memarlıq və mühəndislik: Qövs formaları memarlıqda və mühəndislikdə strukturların dizaynı üçün istifadə olunur.
- Dekorasiya və dizayn: Qövs şəkilləri dekorativ elementlərdə və dizayn işlərində istifadə olunur.
- Təbiət: Təbiətdə, göy qurşağı və digər qövs şəkilli təbiət hadisələri müşahidə olunur.