Stend nədir?
Stend termini, əsasən tibbdə və mühəndislikdə istifadə edilən, bir çox sahədə müxtəlif funksiyaları yerinə yetirən bir cihaz və ya qurğu anlamını daşıyır. Tibbi anlamda stend, qan damarlarının və ya bədəndəki digər boru şəklində olan strukturların açıq qalmasını təmin edən metal və ya plastik bir borudur. Mühəndislik və sərgi sahələrində isə, stend məhsulların və ya məlumatların nümayiş etdirilməsi üçün istifadə olunan dayanıqlı strukturdur. Bu məqalədə, əsasən tibbi kontekstdə olan stend anlayışı izah ediləcəkdir.
Stendlər, xüsusən ürək-damar xəstəliklərində tıxanmış damarların açılması üçün çox əhəmiyyətli bir vasitədir. Koronar arteriyaların daralması nəticəsində meydana gələn qan dövranı pozğunluqlarını aradan qaldırmaq üçün geniş istifadə olunur. Bu prosedur, damarların tıxanmasının qarşısını alaraq qan axınını bərpa etmək üçün tətbiq olunur və xüsusilə infarkt riskini azaltmaq məqsədilə həyata keçirilir.
Tibbi stendin növləri və funksiyaları
Stendlər tibbi sahədə bir neçə növə ayrılır və hər biri fərqli funksiyaları yerinə yetirir. Aşağıda ən çox istifadə olunan tibbi stend növləri və onların funksiyaları izah edilmişdir:
Koronar stend
Koronar stendlər, ürək arteriyalarında daralma və ya tıxanma problemi olan şəxslərə qoyulur. Koronar arteriyaların tıxanması, ürəyin qanla təchizatını pozur və infarkt riskini artırır. Koronar stendlər bu arteriyaların genişlənməsini təmin edərək qan axınını bərpa edir.
Dərmanla örtülü stend
Dərmanla örtülü stendlər, qan damarlarına dərman buraxaraq daralma riskini azaltmaq üçün hazırlanmışdır. Bu stendlər damar içində dərman buraxaraq yenidən tıxanma riskini minimuma endirir və uzunmüddətli müalicə effektinə malikdir.
Protez stend
Protez stendlər, bədənin müxtəlif boru şəklində olan strukturlarında tətbiq olunur. Bəzi hallarda, qan damarları xaricində də bu stendlər tətbiq edilərək digər daxili strukturların açıq qalması təmin edilir.
Öz-özünə genişlənən stend
Bu növ stendlər, öz-özünə genişlənə bilən materiallardan hazırlanır və damara yerləşdirildikdən sonra özü genişlənərək damar tıxanıqlığını aradan qaldırır. Xüsusilə daralma sahələrində istifadə olunur və daha rahat tətbiq olunur.
Tibbi stend tətbiqi proseduru: Angioplastika
Stend yerləşdirilməsi proseduru adətən angioplastika adı ilə tanınır. Bu, minimal invaziv bir prosedurdur və xəstənin damarlarında olan tıxanma və ya daralmanın aradan qaldırılması üçün istifadə edilir. Angioplastika prosedurunun əsas addımları aşağıdakılardır:
Prosedur zamanı ilk addım, kiçik bir kateterin (nazik boru) damar vasitəsilə problemli sahəyə çatdırılmasıdır. Bu kateter stendin yerləşdiriləcəyi damarın daralmış hissəsinə yönləndirilir.
Kateterin ucunda yerləşdirilən kiçik bir balon şişirdilir və damar divarlarını genişləndirir. Bu genişlənmə, damarın stendi yerləşdirməsi üçün hazırlanması məqsədilə edilir.
Balon genişləndirildikdən sonra stend damar içində quraşdırılır. Stend damarın genişlənmiş vəziyyətdə qalmasını təmin edərək qan axınının normal qaydaya düşməsinə kömək edir.
Stend yerləşdirildikdən sonra balon söndürülür və kateter çıxarılır. Stend damarda qalaraq qan axınını təmin etməyə davam edir.
Stend prosedurunun üstünlükləri və riskləri
Stend prosedurunun bir çox üstünlükləri olsa da, müəyyən riskləri də mövcuddur. Aşağıda stend tətbiqinin əsas üstünlükləri və riskləri verilmişdir:
Üstünlükləri
- Qan axınının bərpası: Stendlər tıxanmış damarları genişləndirərək qan axınının bərpasını təmin edir və ürəyə daha çox oksigen və qida maddələrinin çatmasını təmin edir.
- Minimal invaziv prosedur: Angioplastika cərrahi müdaxiləyə nisbətən daha az invazivdir və xəstə üçün daha az riskli olur.
- Sürətli bərpa müddəti: Stend tətbiqi sonrası xəstələr daha tez bərpa olur və normal həyatlarına qayıdırlar.
Riskləri
- Damarın yenidən daralması: Bəzi hallarda, stend yerləşdirildikdən sonra damarın yenidən daralması riski mövcuddur.
- Qan laxtalanması: Stend yerləşdirildikdən sonra qan laxtalanması riski artır, bu isə infarkt riskini artıra bilər.
- Ağrı və qanaxma: Prosedur zamanı və ya sonra kiçik ağrılar və qanaxma meydana gələ bilər.
Stend sonrası diqqət edilməsi vacib olan məqamlar
Stend yerləşdirildikdən sonra xəstələrin diqqət etməli olduğu bəzi vacib məqamlar var. Aşağıda stend sonrası diqqət edilməsi vacib olan əsas məqamlar verilmişdir:
- Dərman müalicəsi: Xəstələr stend sonrası qan laxtalanmasını önləmək üçün həkim tərəfindən təyin edilən dərmanları qəbul etməlidirlər.
- Sağlam həyat tərzi: Stend yerləşdirildikdən sonra sağlam qidalanma və mütəmadi fiziki aktivlik damarın daha uzun müddət açıq qalmasına kömək edir.
- Daimi tibbi nəzarət: Stend sonrası xəstələr müəyyən aralıqlarla həkim nəzarətində olmalıdır və mütəmadi olaraq yoxlanışlardan keçməlidir.
Stend tətbiqi ürək-damar xəstəlikləri ilə mübarizə aparan şəxslər üçün həyat qurtarıcı bir prosedurdur. Bu cihazlar tıxanmış və ya daralmış damarların açıq qalmasını təmin edərək qan axınını bərpa edir və infarkt riskini azaldır. Angioplastika vasitəsilə yerləşdirilən stendlər, qan dövranını normallaşdırmaq və xəstələrin sağlamlığını qorumaq üçün çox vacib rol oynayır. Tibbi müalicə və sağlam həyat tərzi ilə stend tətbiqi sonrası xəstələr normal həyatlarını davam etdirə bilirlər.