Toksoplazma nədir?

Toksoplazma paraziti, Toxoplasma gondii adlı mikroskopik bir protozoanın səbəb olduğu infeksiyadır. Bu infeksiya xüsusilə pişiklər vasitəsilə insanlara keçə bilər və “toksoplazmoz” adlı xəstəliyə səbəb olur. Toksoplazma, insan orqanizmində ciddi problemlərə səbəb ola bilən parazitdir və əsasən zəif immunitet sisteminə malik şəxslərdə təhlükəli sayılır.

Bu parazit pişiklərdə çoxalır və onların nəcisi vasitəsilə ətrafa yayılır. İnsanlar çiy və ya yaxşı bişməmiş ət, təmiz yuyulmamış meyvə-tərəvəz, ya da parazitə yoluxmuş pişiklərlə təmas nəticəsində toksoplazma ilə yoluxa bilər.

Toksoplazma infeksiyasının yayılma yolları

Toksoplazma infeksiyası müxtəlif yollarla yayıla bilir. İnsanlar parazitlə təmasda olduqda, ya da paraziti daşıyan heyvanlarla təmasda olduqda yoluxma riski yaranır. Aşağıda əsas yayılma yolları göstərilib.

Pişiklər, toksoplazmanın əsas ev sahibi olduğu üçün parazitin yayılmasında böyük rol oynayır. Onlar infeksiya olan heyvanların ətini yeyərək yoluxa bilər və sonra nəcisləri vasitəsilə paraziti ətrafa yayarlar. İnsanlar bu nəcislə təmasda olduqda infeksiya riski yaranır.

Çiy və ya yaxşı bişməmiş ət istehlakı da toksoplazma ilə yoluxma riskini artırır. Xüsusilə qoyun, inək və donuz əti yoluxma ehtimalını yüksəldir. Bu səbəblə ətin yaxşı bişirilməsi məsləhətdir.

Çirkli su və ya parazitə yoluxmuş torpaqla təmas edən insanlar da toksoplazma ilə yoluxa bilər. Toksoplazma paraziti, su mənbələrində də ola bilər və bu, yoluxma riskini artırır.

Bəzi hallarda, toksoplazma infeksiyası orqan transplantasiyası və ya qan köçürmə zamanı da yayıla bilər. Bu yol nadir hallarda baş versə də, risk qrupundakı şəxslər üçün diqqət edilməlidir.

Toksoplazma infeksiyasının əlamətləri

Toksoplazma infeksiyası çox vaxt simptomsuz keçir, lakin bəzi hallarda müəyyən əlamətlər ortaya çıxa bilər. Xüsusilə immuniteti zəif olan şəxslərdə bu əlamətlər daha çox müşahidə olunur.

Toksoplazma infeksiyası ilə yoluxmuş insanların əksəriyyəti heç bir əlamət göstərməz. Sağlam immunitet sisteminə malik insanlar infeksiyanı asanlıqla keçirə bilər və xəstəlik özü-özünə sağala bilər.

Bəzi insanlarda yüngül simptomlar meydana gələ bilər. Bu simptomlara qızdırma, əzələ ağrısı, baş ağrısı və limfa düyünlərinin şişməsi daxildir. Bu simptomlar qripə bənzədiyi üçün çox vaxt nəzərdən qaçırılır.

İmmuniteti zəif olan şəxslərdə və ya doğuşdan toksoplazmaya yoluxmuş körpələrdə ciddi simptomlar meydana gələ bilər. Bu simptomlara görmə problemləri, beyində iltihab (ensefalit), həzm problemləri və hətta ölüm riskini artıran hallar daxildir.

Hamilə qadınlar toksoplazma infeksiyasına xüsusi diqqət yetirməlidir. Hamiləlikdə toksoplazma infeksiyası dölə təsir edə bilər və körpədə müxtəlif doğum qüsurları yarada bilər. Yoluxma ilk trimestrdə baş verdikdə, risk daha yüksəkdir.

Toksoplazma infeksiyasının diaqnozu

Toksoplazma infeksiyası qan testi ilə diaqnoz olunur. Qan testi ilə bədəndə parazitə qarşı yaranmış antikorlar aşkar edilir. Bu test nəticəsində, infeksiyanın mövcud olub-olmaması və hansı mərhələdə olduğu müəyyən edilir.

Qanda toxoplasma IgM və IgG antikorları aşkarlandıqda, bu, infeksiyanın təzə və ya əvvəlki bir infeksiya olduğunu göstərə bilər. Xüsusilə hamilə qadınlarda toksoplazma testinin nəticələri diqqətlə araşdırılır və zərurət yarandıqda müalicə tətbiq olunur.

Toksoplazma infeksiyasının müalicəsi

Toksoplazma infeksiyasının müalicəsi xəstənin immun vəziyyətinə və xəstəliyin ağırlığına bağlı olaraq dəyişir. Yüngül simptomları olan sağlam şəxslərdə müalicəyə ehtiyac olmaya bilər. Lakin immuniteti zəif olan şəxslər və hamilə qadınlarda müalicə zəruridir.

Toksoplazma infeksiyasının müalicəsində paraziti məhv edən dərmanlar istifadə edilir. Pirimetamin və sulfadiazin kimi dərmanlar infeksiyanın yayılmasını və simptomların şiddətlənməsini azaltmağa kömək edir. Hamilə qadınlar üçün müalicə daha diqqətli aparılmalıdır, çünki bəzi dərmanların yan təsirləri dölə mənfi təsir göstərə bilər.

Hamilə qadınlarda toksoplazma infeksiyasının müalicəsi xüsusi yanaşma tələb edir. Spiramisin kimi dərmanlar istifadə olunur və bu dərmanlar körpəni qorumağa yönəlib. Həkim nəzarəti altında aparılan müalicə körpənin infeksiyadan qorunmasına kömək edir.

Toksoplazma infeksiyasından qorunma yolları

Toksoplazma infeksiyasının qarşısını almaq üçün müəyyən ehtiyat tədbirləri görülməlidir. Xüsusilə hamilə qadınlar və immun sistemi zəif olan şəxslər bu tədbirlərə ciddi şəkildə riayət etməlidir.

Yeməkdə istifadə olunan ətin yaxşı bişirilməsi toksoplazma infeksiyasının qarşısını almağa kömək edir. Xüsusilə qoyun və donuz ətinin yaxşı bişirilməsi vacibdir.

Pişiklərlə təmasdan sonra əlləri yumaq infeksiya riskini azaltmaq üçün vacibdir. Xüsusilə pişiklərin nəcisinə təmas etdikdən sonra əllərin təmizliyinə diqqət edilməlidir.

Meyvə və tərəvəzlərin yaxşı yuyulması parazitin qida vasitəsilə orqanizmə daxil olmasının qarşısını alır. Çirkli su ilə təmas edən qidalar infeksiya mənbəyi ola bilər.

Toksoplazma, əsasən pişiklər vasitəsilə yayılan və müxtəlif yollarla insana yoluxa bilən parazitar infeksiyadır. Bu infeksiya sağlam insanlar üçün ciddi problem yaratmasa da, immuniteti zəif olanlar və hamilə qadınlar üçün təhlükəli ola bilər. Toksoplazma infeksiyasının qarşısını almaq üçün ehtiyat tədbirlərinə riayət etmək və təmizliyə diqqət etmək vacibdir.