Elmi

URL nədir?

URL (Uniform Resource Locator) — internet üzərindəki mənbənin yerini göstərən ünvan sistemidir. Başqa sözlə, URL vebsayta daxil olmaq, şəkil, video, sənəd və ya digər onlayn resurslara çatmaq üçün istifadə olunan internet ünvanıdır. Məsələn, “https://www.google.com” ünvanı bir URL-dir. İnsanlar internetdə nəyə baxmaq istədiklərini URL vasitəsilə kompüterə bildirirlər. URL-lər həm brauzerlərin ünvan çubuğunda, həm də hiperlinklərdə istifadə olunur.

URL-in açılışı və mənası

URL “Uniform Resource Locator” ifadəsinin qısaltmasıdır. Bu, “vahid resurs göstəricisi” deməkdir. Buradakı məqsəd, istənilən resursa (sayt, şəkil, fayl və s.) bənzərsiz və standartlaşdırılmış bir ünvan verməkdir. İnternetin ilk dövrlərindən bu günə qədər URL konsepti dəyişməyib və internetin əsas strukturlarından biri sayılır.

URL-in quruluşu necədir?

URL bir neçə əsas hissədən ibarətdir. Bu hissələri başa düşmək, internetdə daha rahat hərəkət etməyə kömək edir:

1. Protokol (scheme):
URL-in başlanğıc hissəsidir və brauzerə məlumatın necə alınacağını bildirir. Məsələn: http://, https://, ftp://.

2. Domain (domen adı):
Resursun yerləşdiyi əsas veb server ünvanıdır.

3. Yol (path):
Saytdakı konkret səhifəni və ya faylı göstərir.

4. Sorğu parametrləri (query):
Səhifəyə ötürülən əlavə məlumatlardır. ? işarəsi ilə başlayır.

5. Fraqment (fragment):
Səhifənin konkret bir hissəsinə keçid üçün istifadə olunur. # işarəsi ilə başlayır.

URL nə üçün vacibdir?

URL-in bir çox funksional əhəmiyyəti var:

İnformasiya ünvanlandırması – hər bir resursun unikal ünvanı olur.
SEO üçün vacibdir – aydın və strukturlaşdırılmış URL-lər axtarış sistemlərində üstünlük qazanır.
İstifadəçi təcrübəsini artırır – sadə və məntiqli URL-lər istifadəçiyə məlumatın yerini asanlıqla tapmağa kömək edir.
Paylaşım və reklam – URL-lər sosial şəbəkələrdə və reklam kampaniyalarında tez-tez istifadə olunur.

SEO baxımından URL-lərin əhəmiyyəti

Axtarış motorları (Google, Bing və s.) URL-ləri oxuyur və onların məzmununa uyğun olaraq saytın mövzusunu anlayır. SEO üçün düzgün URL aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır:

Qısa və konkret olmalıdır
Ana açar sözlər daxil edilməlidir
Boşluqlar əvəzinə - işarəsi istifadə olunmalıdır
Ə, ö, ç, ı, ş kimi yerli hərflərdən qaçınılmalıdır
Səhifənin strukturunu əks etdirməlidir

URL və domen fərqi nədir?

Çox zaman insanlar URL ilə domeni eyni sayır. Əslində:

Domen – saytın əsas adı və ünvanıdır
URL – domeni də daxil edən, bütün internet ünvanıdır

Yəni domen URL-in bir hissəsidir, URL isə bütöv yoldur.

Qısa və uzun URL-lər

Qısa URL istifadəçi üçün daha oxunaqlı və paylaşımı rahatdır. Məsələn:

Qısa URL: https://ilk.az/biznes
Uzun URL: https://ilk.az/category/biznes/biznes-xeberleri-2024-yeni

Qısa URL-lər e-poçt, SMS və sosial şəbəkələrdə paylaşım üçün daha uyğundur. Bəzi alətlər (bit.ly, tinyurl və s.) uzun URL-ləri avtomatik qısalda bilər.

URL ilə əlaqəli təhlükəsizlik məsələləri

Bəzən URL-lər təhlükəli ola bilər. Məsələn:

Phishing hücumları – saxta saytlar istifadəçini aldatmaq üçün oxşar URL-lərdən istifadə edir.
Zərərli proqramlar – bəzi linklər zərərli fayllar yükləyə bilər.

Bu səbəbdən, tanımadığınız və ya şübhəli görünən URL-lərə klikləməkdən çəkinmək vacibdir.

URL-lərin düzgün idarə olunması

Vebsayt sahibləri üçün URL-lərin düzgün qurulması və idarə olunması vacibdir. Əsas tövsiyələr:

301 yönləndirmələrdən istifadə edin – köhnə URL-lərdən yenilərinə keçid üçün.
URL dəyişikliklərini planlı edin – əks halda axtarış nəticələrində itkilər ola bilər.
Aynı məzmuna malik URL-ləri birləşdirin – kanonikal linklərdən istifadə etməklə.

URL — internet dünyasının vacib elementlərindən biridir. Hər bir veb resursun ünvanı olaraq URL-lər həm texniki, həm də istifadəçi təcrübəsi baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır. Doğru, aydın və təhlükəsiz URL quruluşu veb saytların uğurunda mühüm rol oynayır. Həm istifadəçilər, həm də sayt sahibləri üçün URL-lərin mənasını və işləmə qaydasını bilmək vacibdir.