Adenokarsinoma nədir?

Adenokarsinoma və ya vəzilərdən mənşəli xərçəng, orqanizmdə vəzili toxumalardan yaranan bədxassəli şiş növüdür. Bu xərçəng növü, adətən bədənin müxtəlif vəzili orqanlarında — ağciyər, süd vəzi, yoğun bağırsaq, mədə, pankreas və prostatda rast gəlinir. “Adeno” termini vəzili toxumalara, “karsinoma” isə epitel toxumasından inkişaf edən bədxassəli şişə işarə edir.

Adenokarsinomanın yaranmasında genetik mutasiyalar və ətraf mühitin təsirləri əsas rol oynayır. Siqaret çəkmək, qeyri-sağlam qidalanma, genetik meyillilik, xroniki iltihab və bəzi virus infeksiyaları bu xəstəliyin risk faktorları sırasındadır.

Adenokarsinoma növləri

Adenokarsinoma müxtəlif orqanlarda müxtəlif formalarda inkişaf edə bilər. Ən çox rast gəlinən növlərə aşağıdakılar daxildir:

• Ağciyər adenokarsinoması – siqaret çəkməyənlərdə belə ən çox görülən ağciyər xərçəngidir.
• Süd vəzi adenokarsinoması – qadınlarda ən çox rast gəlinən xərçəng növüdür.
• Mədə adenokarsinoması – mədə şirəsi ifraz edən hüceyrələrdən əmələ gəlir.
• Kolorektal adenokarsinoma – yoğun və düz bağırsaq xərçənglərinin əsas formasıdır.
• Pankreas adenokarsinoması – çox vaxt gec mərhələdə aşkarlandığı üçün ölümcül olur.

Simptomlar nə ola bilər?

Adenokarsinoma, yerləşdiyi orqandan asılı olaraq fərqli əlamətlərlə ortaya çıxır. Ümumi simptomlara aşağıdakılar aiddir:

• Uzunmüddətli öskürək və qanlı bəlğəm (ağciyər)
• Bağırsaq fəaliyyətində dəyişiklik, qanlı nəcis (kolorektal)
• Qarnın yuxarı hissəsində ağrı və iştahsızlıq (mədə)
• Sinədə düyün və ya sərtləşmə (süd vəzi)
• İstemsiz çəki itkisi, zəiflik və yorğunluq (ümumi)

Diaqnostika üsulları

Adenokarsinomanın diaqnozu üçün əsasən aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:

• Tomoqrafiya (CT, MRI) – şişin yerləşməsi və ölçüsünü göstərir.
• Biopsiya – toxuma nümunəsinin götürülərək mikroskop altında araşdırılması.
• Qan analizləri – bəzən spesifik markerlər vasitəsilə ilkin dəyərləndirmə mümkündür.
• Endoskopiya və kolonoskopiya – daxili orqanların görüntülənməsi üçün istifadə olunur.

Müalicə yolları

Adenokarsinomanın müalicəsi xərçəngin mərhələsindən və yayılma səviyyəsindən asılı olaraq dəyişir. Ən çox tətbiq olunan müalicə metodları bunlardır:

• Cərrahi əməliyyat – şişin çıxarılması əsas addımdır.
• Kimyaterapiya – xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün istifadə olunur.
• Radioterapiya – şiş toxumasına şüa ilə təsir edərək onu kiçiltmək və ya yox etmək.
• Hədəfli terapiya və immunoterapiya – daha spesifik və fərdiləşdirilmiş yanaşmalar.

Proqnoz və sağ qalma ehtimalı

Adenokarsinomanın sağ qalma ehtimalı erkən diaqnoz və müalicəyə başlanma vaxtına bağlıdır. Erkən mərhələdə aşkarlanan hallarda, müalicə nəticələri daha uğurlu olur. Lakin gec mərhələdə aşkarlandıqda, sağ qalma ehtimalı xeyli azalır.