Antioksidant nədir?

Antioksidantlar, bədəndə sərbəst radikalların təsirini neytrallaşdırmaq üçün çalışan maddələrdir. Sərbəst radikallar, bədənin təbii metabolik prosesləri nəticəsində yaranan və hüceyrələrə zərər verə bilən molekullardır. Antioksidantlar bu radikalların hüceyrələrə zərər verməsinin qarşısını almaqla orqanizmi qoruyur və bir çox xəstəliklərin qarşısını almağa kömək edir.

Bu məqalədə antioksidantların nə olduğu, onların insan orqanizmində hansı rolu oynadığı, təbii qida mənbələri və antioksidantların sağlamlığa olan faydaları haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.

Antioksidant nə deməkdir?

Antioksidant, hüceyrələri zərərli sərbəst radikalların təsirindən qoruyan bir maddədir. Sərbəst radikallar hüceyrələrə zərər verə və onların normal fəaliyyətini poza bilər. Bu proses oksidləşmə adlanır və yaşlanma, xroniki xəstəliklər, ürək-damar problemləri və xərçəng kimi xəstəliklərə yol aça bilər. Antioksidantlar oksidləşmə prosesini yavaşladaraq və ya dayandıraraq bədənin daha sağlam qalmasına kömək edir.

Sərbəst radikallar müxtəlif amillərdən, o cümlədən ətraf mühitin çirklənməsi, günəş şüaları, siqaret çəkmə, stres və zərərli qidalanmadan yarana bilər. Bu səbəbdən, antioksidantlar bədənimizi bu zərərli təsirlərdən qorumaqda mühüm rol oynayır.

Antioksidantların əsas növləri

Antioksidantlar müxtəlif növlərdə olur və onların hər biri fərqli təsirlərə malikdir. Aşağıda antioksidantların ən əsas növlərini izah edəcəyik:

• Vitamin C və Vitamin E ən güclü təbii antioksidantlardır. Vitamin C su tərkibli toxumalarda təsirli olan bir antioksidantdır, vitamin E isə yağda həll olunan bir antioksidant kimi hüceyrə membranlarını qoruyur. Hər iki vitamin sərbəst radikalları məhv edərək hüceyrələrin sağlamlığını təmin edir.
• Selen və sink kimi bəzi minerallar da antioksidant təsir göstərir. Bu minerallar bədəndə antioksidant fermentlərin fəaliyyətini dəstəkləyir və oksidləşmənin qarşısını almaqda kömək edir.
• Flavonoidlər, meyvə və tərəvəzlərdə olan təbii birləşmələrdir. Onlar güclü antioksidant xüsusiyyətlərinə malikdir və orqanizmin immun sistemini gücləndirməyə kömək edir. Flavonoidlər çay, qırmızı şərab, tünd şokolad, almalı, giləmeyvə kimi qidalarda geniş yayılmışdır.
• Polifenollar bitki mənşəli antioksidantlardır və yaşıl çay, üzüm, zeytun yağı və nar kimi qidalarda rast gəlinir. Bu birləşmələr bədəndə iltihablanmanı azaltmağa və hüceyrələrin zədələnməsini önləməyə kömək edir.

Antioksidantların faydaları

Antioksidantların bədən üçün bir çox faydası var. Aşağıda onların sağlamlığa olan əsas faydalarını izah edəcəyik:

• Antioksidantlar hüceyrələrin zədələnməsinin qarşısını alaraq yaşlanma prosesini yavaşlatmağa kömək edir. Bu maddələr sərbəst radikalların hüceyrələrə və dəridəki kollagenə zərər verməsinin qarşısını alır, bu da dərinin elastikliyini və gəncliyini qorumağa kömək edir.
• Antioksidantlar ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng kimi xroniki xəstəliklərin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Onlar iltihabları azaldır və damarların sağlamlığını qorumaq üçün sərbəst radikalların təsirini minimuma endirir.
• Antioksidantlar immun sistemini gücləndirərək bədəni infeksiyalardan qorumaqda əhəmiyyətli rol oynayır. Xüsusilə C vitamini orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini artırır.
• Bəzi antioksidantlar, məsələn, E vitamini sinir sistemini qorumaqda təsirli olur və Alzheimer kimi nevroloji xəstəliklərin inkişafının qarşısını alır.

Antioksidantla zəngin qidalar

Antioksidantların orqanizmə daxil olmasının əsas yolu təbii qidalanmadır. Aşağıda antioksidantlarla zəngin olan bəzi qidaları qeyd edəcəyik:

• Meyvə və tərəvəzlər antioksidantların ən zəngin mənbəyidir. Xüsusilə nar, çiyələk, qara üzüm, ispanaq, pomidor və kivi kimi meyvə və tərəvəzlər güclü antioksidant təsirə malikdir.
• Qoz-fındıq, xüsusilə badam və qoz, həm də antioksidantlarla zəngindir. Bu qidalar E vitamini ilə zəngindir və hüceyrələri qoruyur.
• Yaşıl çay, tərkibində olan polifenollar və flavonoidlər sayəsində güclü antioksidant təsir göstərir. Yaşıl çay gündəlik olaraq istehlak edildikdə bədənə enerji verir və iltihablanmanı azaldır.
• Tünd şokolad antioksidantlarla zəngindir və flavonoidlər sayəsində ürək-damar sağlamlığını qorumağa kömək edir. Lakin şokoladın yüksək miqdarda şəkər və yağ tərkibli olduğunu nəzərə alaraq, onun miqdarı diqqətlə nəzarət edilməlidir.

Antioksidantların zərərləri varmı?

Antioksidantlar ümumiyyətlə sağlamlıq üçün faydalıdır, lakin onların artıq dozası müəyyən hallarda bədənə zərər verə bilər. Antioksidant əlavələri bəzən normadan artıq qəbul edilirsə, bu, orqanizmin normal funksiyalarını poza bilər. Məsələn, çox miqdarda E vitamini qan təzyiqini artıraraq ürək xəstəlikləri riskini yüksəldə bilər.

Bu səbəbdən, antioksidantları əsasən təbii qida mənbələrindən almaq tövsiyə olunur. Qida əlavələri istifadə etməzdən əvvəl mütləq həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.

Antioksidantlar bədəni sərbəst radikalların zərərli təsirlərindən qoruyan və bir çox xroniki xəstəliklərin qarşısını alan maddələrdir. Onlar hüceyrələrin zədələnməsini azaldaraq yaşlanma prosesini yavaşlatmağa, immun sistemini gücləndirməyə və bədəni iltihablardan qorumağa kömək edir. Antioksidantlarla zəngin qidaların gündəlik pəhrizdə olması sağlamlığın qorunması üçün vacibdir. Meyvə və tərəvəzlər, qoz-fındıq, yaşıl çay və tünd şokolad kimi qidalarla zəngin bir qidalanma rejimi, orqanizmi bu vacib maddələrlə təmin edə bilər.