Depozit nədir?

Depozit, bank və ya maliyyə qurumuna pul yatırmaqla müəyyən müddət ərzində qazanc əldə etmək məqsədini daşıyan maliyyə əməliyyatıdır. Depozitlər, həm fərdi şəxslərə, həm də müəssisələrə öz maliyyə vəsaitlərini təhlükəsiz şəkildə saxlamaq və əlavə gəlir əldə etmək üçün imkan yaradır. Depozit bankçılıqda ən geniş yayılmış xidmətlərdən biridir və iqtisadiyyatda mühüm rol oynayır. Bu məqalədə depozitlərin mahiyyəti, növləri, üstünlükləri və depozit hesablarının necə işlədiyi haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.

Depozitin mahiyyəti

Depozit maliyyə qurumuna müəyyən müddətə pul yatırılması deməkdir. Bu müddət ərzində banka yatırılan məbləğ üzərində faiz hesablanır və beləliklə, əmanətçinin yatırdığı vəsait artmağa başlayır. Depozitə yatırılan vəsaitə görə banka faiz ödəməsi edilir və bu faizlər müddətin sonunda ya müəyyən dövrlər ərzində əmanətçiyə ödənilir.

Depozitlər, əmanətçiyə əlavə gəlir gətirmək məqsədi ilə yaradılmışdır. Banklar bu vəsaitləri daha sonra kredit və digər investisiya layihələrinə yönəldərək gəlir əldə edirlər. Bu da həm bankların gəlirini artırır, həm də iqtisadiyyatda investisiyaların çoxalmasına şərait yaradır.

Depozit növləri

Depozitlər fərqli müddətlər, şərtlər və məqsədlərə görə müxtəlif növlərə bölünür. Əsas depozit növləri aşağıdakı kimidir:

Müddətli depozit, müəyyən bir müddət üçün bankda saxlanılan vəsaitdir. Bu müddət qısa (bir neçə ay) və ya uzun (bir neçə il) ola bilər. Müddətli depozitlər yüksək faiz dərəcəsi ilə təmin edilir, lakin müddət bitmədən vəsaiti geri götürmək istəyən əmanətçi faiz gəlirindən məhrum ola bilər.

Gündəlik depozitlər, əmanətçinin istədiyi zaman vəsaiti geri götürə bildiyi depozitlərdir. Bu növ depozitlərin faiz dərəcəsi adətən müddətli depozitlərdən aşağıdır. Gündəlik depozitlər, daha çox qısa müddətli maliyyə ehtiyaclarını qarşılamaq istəyən şəxslər üçün əlverişlidir.

Bu növ depozitlərdə əmanətçi vəsaitini yalnız müəyyən müddət ərzində bankda saxlaya bilər və müddət bitənə qədər vəsaiti geri götürə bilməz. Bunun müqabilində isə yüksək faiz dərəcələri təklif olunur.

Yığıcı depozitlər, əmanətçinin müntəzəm olaraq müəyyən məbləği banka yatırdığı depozit növüdür. Bu depozit, uzun müddət ərzində müəyyən bir miqdar pul yığmaq istəyən şəxslər üçün uyğun variantdır. Faizlər yatırılan məbləğlə birlikdə yığılır və müddət bitdikdə əmanətçiyə ödənilir.

Depozitin üstünlükləri

Depozit, həm əmanətçi, həm də banklar üçün bir çox üstünlüklər təqdim edir. Depozitlərin üstünlükləri aşağıdakılardır:

Depozitlər əmanətçiyə əlavə gəlir əldə etmək imkanı yaradır. Banka yatırılan vəsaitə görə ödənilən faizlər əmanətçinin kapitalını artırır və müəyyən müddət ərzində əlavə gəlir əldə etməsinə kömək edir.

Depozitlər, vəsaitlərin təhlükəsiz bir şəkildə saxlanmasına şərait yaradır. Banklar depozitlər üzrə qoruma tədbirləri tətbiq edirlər və bu da əmanətçilərin maliyyə təhlükəsizliyini təmin edir.

Depozitlərin faizi adətən sabit olur və bu da əmanətçiyə gəlirini əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq imkanı verir. Sabit gəlir mənbəyi kimi depozitlər əmanətçilər üçün riskləri azaldır və gəlir təmin edir.

Depozitlərdən gələn vəsaitlər banklar tərəfindən kredit və digər investisiya layihələrinə yönəldilir. Bu, iqtisadiyyatda investisiyaların artmasına və cəmiyyətin ümumi inkişafına töhfə verir.

Depozit faizləri necə hesablanır?

Depozit faizləri bank tərəfindən təyin edilir və müxtəlif amillərə görə dəyişə bilər. Faizlər əsasən depozitin müddətinə, məbləğinə və növünə görə dəyişir. Müddətli depozitlərdə faizlər daha yüksək olur, çünki vəsait müəyyən müddət ərzində bankda qalır. Depozit faizlərinin hesablanması ümumilikdə aşağıdakı kimi həyata keçirilir:

• Sadə faiz: Bu üsulla faiz yalnız ilkin yatırılan məbləğə hesablanır. Yəni faizlər müddətin sonuna qədər sabit qalır.
• Təkrarlanan faiz: Bu üsulda faizlər dövri olaraq yatırılan məbləğin cəmində hesablanır və beləliklə faizlər təkrar-təkrar kapitala əlavə edilir, faiz gəliri artır.

Depozit seçərkən nələrə diqqət etmək lazımdır?

Depozit açmaq istəyən şəxslər üçün bir neçə vacib məqamı nəzərə almaq lazımdır. Əmanətçilər aşağıdakı amilləri nəzərə almalıdır:

• Faiz dərəcəsi: Müxtəlif banklarda depozit faizləri fərqlidir. Ən yüksək gəlir əldə etmək üçün faiz dərəcələrini müqayisə etmək vacibdir.
• Müddət: Depozitin müddəti seçərkən vəsaitin hansı müddətə sərf ediləcəyini düşünmək lazımdır. Uzun müddətli depozitlər daha yüksək faiz təklif edə bilər, lakin vəsaiti geri çəkmək çətin ola bilər.
• Əlavə şərtlər: Bəzi depozit növlərində əlavə şərtlər ola bilər, məsələn, vəsaiti vaxtından əvvəl çıxarmaq qadağandır. Bu şərtləri əvvəlcədən oxumaq və başa düşmək vacibdir.
• Bankın etibarlılığı: Depozit seçərkən bankın etibarlılığına diqqət yetirmək önəmlidir. Bankların maliyyə vəziyyəti və müştəri xidmətləri də əmanətçilər üçün əhəmiyyət kəsb edir.

Depozit, vəsaitlərin təhlükəsiz saxlanması və əlavə gəlir əldə etmək üçün ən çox yayılmış maliyyə vasitələrindən biridir. Müxtəlif depozit növləri mövcuddur və əmanətçilər öz maliyyə ehtiyaclarına uyğun olan variantı seçə bilər. Depozitlər, həm də iqtisadiyyatda investisiya fəaliyyətlərinin artmasına və bankların gəlirlərinin yüksəlməsinə səbəb olur. Hər bir əmanətçi üçün depozit, gəlirli və təhlükəsiz maliyyə strategiyası olaraq dəyərləndirilir.