Dominant nədir?

Dominant” termini müxtəlif sahələrdə fərqli mənalarda istifadə edilir, amma ümumi mənada “dominant” üstünlük təşkil edən, digər elementlərə nisbətən daha güclü, təsirli və ya hakim olan şeyi ifadə edir.

Dominant haqqında daha ətraflı:

Biologiyada

Biologiyada “dominant” genetik anlayışdır və allel formasında özünü göstərir. Bir allel digərinə nisbətən daha güclü təsir göstərirsə və orqanizmdə xarici görünüşdə ifadə olunursa, o, “dominant” allel hesab olunur. Dominant allel həmişə fenotipdə (orqanizmin xarici xüsusiyyətlərində) özünü göstərir, hətta o, resessiv allel ilə birgə olsa belə.

Məsələn: Göz rəngində qəhvəyi allel dominantdır, mavi allel isə resessivdir. Əgər bir şəxs qəhvəyi və mavi göz rəngi allellərinə malikdirsə, onun göz rəngi qəhvəyi olacaq, çünki qəhvəyi allel dominantdır.

2. Psixologiya və Davranış Elmlərində

Psixologiyada və davranış elmlərində “dominant” şəxsiyyət və ya davranış növünü ifadə edir. Bu, bir fərdin və ya heyvanın sosial bir qrupa, situasiyaya və ya digərlərinə nəzarət etmə və ya onları yönləndirmə bacarığını göstərir. Dominant fərdlər, adətən, lider mövqeyində olur və qərarların qəbul edilməsində mühüm rol oynayırlar.

Məsələn: Bir iş yerində dominant şəxsiyyət liderlik rolunu üzərinə götürərək qrupun fəaliyyətlərini istiqamətləndirir və başqaları onun göstərişlərinə əməl edir.

3. İqtisadiyyat və Biznesdə

İqtisadiyyatda “dominant” bir şirkətin və ya məhsulun bazarda digərlərinə nisbətən daha güclü mövqeyə malik olduğunu ifadə edir. Dominant şirkət bazar payına, müştəri bazasına və ya məhsul keyfiyyətinə görə rəqiblərini üstələyir.

Məsələn: Apple şirkəti texnoloji bazarda dominant bir mövqeyə malikdir, çünki onun məhsulları geniş yayılmış və yüksək tələbatdadır.

4. Musiqidə

Musiqidə “dominant” termini əsasən akkord və ya notlar arasında olan müəyyən bir əlaqəni ifadə edir. Bir musiqi parçasında beşinci dərəcəli not (do-mi-sol tonalındakı sol notu) dominant hesab olunur və bu not müəyyən melodiya və harmoniyalarda böyük rol oynayır.

Məsələn: Do tonallığında sol notu dominantdır və musiqi əsərində çox zaman qayıdış üçün mənbə kimi istifadə olunur.

5. Sosial Elmlərdə və Siyasətdə

Sosial elmlərdə “dominant” cəmiyyətin və ya mədəniyyətin müəyyən sahələrində hakim olan qrup və ya fikri ifadə edir. Bu, hakim ideologiya, dominant siyasi partiya və ya mədəniyyət ola bilər.

Məsələn: Bir ölkədə müəyyən bir siyasi partiya uzun müddət hakimiyyətdə olub siyasəti yönləndirirsə, bu partiya dominant hesab olunur.

6. Ekologiyada

Ekologiyada “dominant” müəyyən bir ekosistemdə hansısa növün və ya bitkinin digər növlərə nisbətən daha üstün mövqedə olduğunu göstərir. Dominant növ ekosistemin strukturu və funksiyalarında mühüm rol oynayır.

Məsələn: Meşə ekosistemində palıd ağacları dominant növ ola bilər, çünki onlar digər ağac növlərinə nisbətən daha çox yer tutur və ekosistemə böyük təsir göstərir.

Nəticə

Dominantlıq hər sahədə üstünlük təşkil edən, başqalarına təsir edən və ya rəhbərlik edən bir vəziyyəti və ya elementi ifadə edir. Bu termin geniş spektrdə istifadə edilir və kontekstdən asılı olaraq fərqli mənalar daşıya bilər.