Ekzema nədir
Egzema, qaşınma ilə yanaşı, pullu, qırmızı, qabıqlı və sərt görünən vezikulyar lezyonlara səbəb olan iltihablı bir dəri xəstəliyidir. Azyaşlı uşaqlarda daha çox rast gəlinən ekzema hər yaşda insana təsir edə bilər. Adətən əllərdə, ayaqlarda baş versə də, ekzema bədənin hər yerində baş verə bilər. Dəridəki bu dəyişiklik dərinin nəmliyini qorumağa və bədəni xarici amillərdən qorumağa kömək edən bariyer funksiyasını zəiflədir.
Ekzema narahatlığa bir görünüşə səbəb ola bilsə də, bu təhlükəli bir vəziyyət deyil. Bunu sadə müalicələrlə idarə etmək olar.
Ekzemanın səbəbləri
Egzama sabun, yuyucu vasitə, şampun və köpük vannası kimi qıcıqlandırıcı allergenlərlə, soyuq və quru hava, rütubət, toz, polen və kif kimi ətraf mühit faktorları ilə, stress və genetik ötürülmə kimi stimullarla təmas nəticəsində yaranır. Bundan əlavə, staphylococcus aureus adlı bakteriyalar da ekzemaya səbəb olur. Bu bakteriya orqanizmdəki faydalı bakteriyaları əvəz edir və dərinin baryer funksiyasını pozur.
Dərinin reaksiyasına səbəb olan ekzemanın səbəbləri bunlardır:
- Soyuq və quru hava
- Rütubət kimi ətraf mühit amilləri
- Allergenlər
- Makiyaj və dəriyə qulluq məhsulları
- Yuyucu, sabun və ətir kimi kimyəvi maddələr
- Polen və kiflər
- Qida allergiyası
- Bəzi metallar
- Aşağı immunitet sistemi
- Genetik
- Ətraf mühitin havasının çirklənməsi
- Stress və narahatlıq
Ekzemanın əlamətləri?
Dəridə quruluq, çatlama, qaşınma, dəri səpgiləri, quru ləkələr, şişkinlik, qabığın əmələ gəlməsi, qabıqlanma və dəridə qabarcıqlar ekzemanın əlamətlərindəndir.
Ekzemanın ümumi simptomlarına aşağıdakılar daxildir:
- Dərinin quruması və çatlaması
- Dərinin tonundan asılı olaraq rəngi dəyişə bilən şişkin dəri səpgiləri
- Qaşınma
- Dərinin qabıqlanması və şişməsi
- İltihab və ya dəri infeksiyası
- Göz ətrafındakı dərinin qaralması
- Ovuçlarda dəri qırışları
- Dəridə güclü həssaslıq
- Dəridə cızıq izləri
- Ekzemanın növləri
Atopik ekzema: Bu növ ekzemanın yaranmasında genetik, immunoloji və ətraf mühit faktorlarının birləşməsinin rol oynadığı düşünülür.
Seboreik dermatit: Səbəbi bilinməyən və xroniki olan seboreik ekzema dərinin yağlı olduğu yerlərdə, yəni üzdə qaşlarda, yanaqlarda, burun kənarlarında, saqqal daxilinda, sinənin ortasında, baş dərisi və qulaqlarda görünür. Qulaq ekzeması olaraq da bilinən seboreik ekzema qızartı, qabıqlanma ilə meydana gəlir.
Asteatotik ekzema: Bu tip ekzema daha çox yaşlılarda rast gəlinir. Tez-tez çimməkdən, dərinin üst qatında yağ miqdarının azalmasından və ya atopiyadan sonra görünə bilər. Quruluğun artdığı qış aylarında daha çox müşahidə oluna bilər. Adətən ayaqların, qolların və gövdələrin ön hissəsində görünür. Dəridə çini çatına bənzər görünüş, qaşınma, quruluq və səpgilərə səbəb olur.
Kontakt ekzema: Dərinin həssas olduğu maddələrə reaksiyadır.Kəskin və xroniki olur. Kontakt dermatitdə ekzemaya təsir edə bilən bəzi maddələrə qarşı ehtiyatlı olmaq lazımdır. Kontakt ekzeması təmizləyici maddələr, makiyaj materialları, ətirlər, dırnaq boyası, sənaye maddələri ilə təmasdan, saç boyaları, diş pastası, saqqız, ayaqqabı və ayaq spreyləri, şalvarın fermuarları, metal düymələr və müvəqqəti döymələr səbəbindən yaranır.
Numular ekzema: Ən çox qollarda, ayaqlarda və əllərdə görülən numular ekzema sikkə boyda, yuvarlaq, çoxlu ola bilən qaşıntılı lezyonlardır. Xroniki bir kursa malikdir və daha çox gənclərdə və yaşlılarda müşahidə olunur. Nummular ekzemanın lezyonları papüllər və veziküllər adlanan kiçik qabarcıqların birləşməsindən əmələ gəlir və kəskin mərhələdə qızartı, sızma və qabıqlanma göstərir.
Körpələrdə və Uşaqlarda Egzema
Egzema xüsusilə körpələrdə çox rast gəlinir. Bu yoluxucu deyil və adətən irsi olur. Ekzemalı körpələrin əksəriyyəti 1 yaşa qədər simptomlar göstərir. Bu körpələr bəzən 5 yaşa qədər simptomları yaşamağa davam edir. 1 yaşından kiçik körpələrdə tez-tez yanaqlarında, alnında və ya baş dərisində ekzema olur. Bəzən dizlərə, dirsəklərə və gövdəyə yayıla bilər. Qaşınma şiddətli ola bilər və tez-tez yuxunu pozur. Ailədə astma kimi allergik xəstəliklər varsa, uşaqlarda ekzemanın inkişaf riski yüksəkdir.
Ekzema səbəbiylə uşaqların qollarında, ayaqlarında, əllərində və ya üzündə səpgilər ola bilər. Uşaqlar və yeniyetmələr tez-tez dirsəklərin qıvrımlarında, dizlərin arxasında, boyunda, biləklərin daxili hissəsində və topuqlarda səpgilər hiss edirlər. Uşaqlar dərilərini qaşıdıqda infeksiyaya yoluxa bilərlər. Egzeması olan körpələr qaşınmanı aradan qaldırmaq üçün yataq dəstinə və ya digər əşyalara sürtünə bilər.
Atopik yürüş və ya atopik gediş körpəlikdə ekzemanın diaqnozunu ehtiva edir. Egzemadan sonra qida allergiyası, saman qızdırması kimi tanınan allergik rinit və astma gəlir. Tədqiqatlar göstərir ki, ekzemalı uşaqların əksəriyyətində uşaqlıq dövründə astma və yaxud allergik rinit inkişaf edir.
Şiddətli ekzeması olan bəzi uşaqlar qida allergiyası testindən keçə bilər. Bəzi qidaları gündəlik pəhrizdən xaric etmək lazım ola bilər. Fıstıq, yumurta və süd bu uşaqlarda ən çox rast gəlinən allergen qidalar arasındadır. Müsbət nəticələrin yüksək olması səbəbindən ekzeması olan bütün uşaqların qida allergiyası üçün test edilməsi tövsiyə edilmir. Bu, yanlış diaqnoz qoyulmasına və lazımsız qidalardan qaçınılmasına səbəb olur.