Hərbi mükəlləfiyyət nədir?

Hərbi mükəlləfiyyət, hər bir vətəndaşın qanunla müəyyən edilmiş yaşa çatdıqda, dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş müddət ərzində hərbi xidmətdə iştirak etməsi üçün icbari olaraq müəyyən edilən hüquqi bir öhdəlikdir. Bir çox ölkədə bu, milli təhlükəsizlik və dövlətin müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək məqsədilə həyata keçirilən bir tədbirdir. Hərbi mükəlləfiyyətin məqsədi dövlətin müdafiəsini təmin etmək və vətəndaşların hərbi sahədə təlim və bacarıqlara yiyələnməsini təmin etməkdir.

Bu məqalədə hərbi mükəlləfiyyətin nə olduğunu, onun əsas məqsədlərini, qaydalarını və müxtəlif ölkələrdəki tətbiqini izah edəcəyik.

Hərbi mükəlləfiyyət nə deməkdir?

Hərbi mükəlləfiyyət, dövlətin qanunları ilə müəyyən edilmiş yaşa çatan kişilərin (bəzən qadınların da) müəyyən bir müddət ərzində silahlı qüvvələrdə xidmət etməsini məcburi edən bir öhdəlikdir. Hərbi mükəlləfiyyət adətən kişilər üçün tələb olunur və vətəndaşın yetkin yaşa çatmasından sonra müəyyən bir yaş dövründə tətbiq edilir. Bu öhdəlik vətəndaşlıq borcu olaraq qəbul edilir və hərbi xidmətin müddəti hər ölkənin qanunlarına və təhlükəsizlik tələblərinə görə dəyişə bilər.

Məqsəd vətəndaşların hərbi bacarıqlarını artırmaq və ölkənin müdafiə potensialını möhkəmləndirməkdir. Hərbi mükəlləfiyyət hərbi təlimləri, xidmət müddətini və vətəndaşların ölkəyə lazım olduğu dövrlərdə silahlı qüvvələrə dəstək göstərməsini əhatə edir.

Hərbi mükəlləfiyyətin əsas məqsədləri

Hərbi mükəlləfiyyətin əsas məqsədləri bunlardır:

Dövlətin müdafiəsini təmin etmək

Hər bir ölkənin təhlükəsizliyi və müdafiəsi üçün kifayət qədər təlim keçmiş hərbi personalın olması vacibdir. Hərbi mükəlləfiyyətin tətbiqi ölkənin silahlı qüvvələrində xidmət edən vətəndaşların sayını artıraraq milli təhlükəsizliyi təmin edir. Beləliklə, ölkə istənilən təhdidə və ya fövqəladə vəziyyətə qarşı hazırlıqlı olur.

Vətəndaşlara hərbi təlim vermək

Hərbi mükəlləfiyyətin digər məqsədi vətəndaşlara hərbi təlim verməkdir. Bu təlimlər zamanı vətəndaşlar silah istifadəsi, taktiki hərəkətlər və digər hərbi bacarıqları öyrənirlər. Təlimlərin sonunda vətəndaşlar ehtiyatda olan hərbi qulluqçu statusu alır və lazım gələrsə yenidən hərbi xidmətə çağırıla bilərlər.

Vətəndaşlıq borcu və sosiali inteqrasiya

Hərbi mükəlləfiyyət, vətəndaşlar arasında məsuliyyət hissinin artırılmasına kömək edir. Bu xidmət vətəndaşlıq borcu olaraq qəbul edilir və cəmiyyətdə milli birliyə və həmrəyliyə töhfə verir. Xüsusilə gənclər üçün hərbi mükəlləfiyyət sosial inteqrasiyaya və fərqli təbəqələrdən olan insanların bir araya gələrək xidmət etməsinə imkan yaradır.

Hərbi mükəlləfiyyətin qaydaları

Hərbi mükəlləfiyyətin tətbiq edildiyi ölkələrdə bir neçə ümumi qayda və prosedur mövcuddur. Bu qaydalar ölkədən ölkəyə fərqli olsa da, ümumi prinsiplər çox oxşardır. Aşağıda bu prosedurlardan bəhs edəcəyik.

Yaş məhdudiyyəti

Hərbi mükəlləfiyyət adətən müəyyən yaş aralığındakı kişilər üçün məcburidir. Çox vaxt 18-27 yaş arasında olan şəxslər hərbi xidmətə çağırılır. Bəzi ölkələrdə bu yaş məhdudiyyətləri fərqli ola bilər.

Xidmət müddəti

Hərbi xidmətin müddəti ölkələrə görə dəyişir. Məsələn, bəzi ölkələrdə xidmət müddəti 1 ildən 2 ilə qədər ola bilər. Bu müddət ərzində vətəndaşlar hərbi təlimlərə cəlb olunur və silahlı qüvvələrdə müxtəlif vəzifələrdə xidmət edirlər.

Ehtiyatda olan xidmət

Hərbi xidmətini tamamlayan şəxslər ehtiyatda olan hərbi qulluqçu statusu alırlar. Bu, onların fövqəladə vəziyyətlərdə və ya müharibə zamanı yenidən hərbi xidmətə çağırıla biləcəkləri deməkdir. Ehtiyatda olan xidmətçilər adətən mütəmadi olaraq təlimlərə cəlb olunur və hərbi bacarıqlarını təkmilləşdirirlər.

Təxirə salınma və azad olma imkanları

Bəzi hallarda hərbi xidmət təxirə salına və ya müəyyən səbəblərə görə (təhsil, sağlamlıq, ailə vəziyyəti və s.) şəxslər hərbi xidmətdən azad oluna bilər. Təxirə salınma imkanları qanunla müəyyən edilir və hər bir ölkənin öz xüsusi şərtləri var.

Müxtəlif ölkələrdə hərbi mükəlləfiyyət

Dünyada bir çox ölkə hərbi mükəlləfiyyəti tətbiq edir, lakin bu öhdəliyin icrası hər bir ölkədə fərqli ola bilər. Aşağıda hərbi mükəlləfiyyətin bəzi ölkələrdə necə tətbiq edildiyini nəzərdən keçirək.

Türkiyə

Türkiyədə hərbi mükəlləfiyyət 18 yaşına çatmış kişilər üçün məcburidir. Xidmət müddəti təhsilə və digər şərtlərə görə fərqlənir. Universitet məzunları üçün xidmət müddəti adətən qısadır, lakin ali təhsili olmayanlar üçün xidmət müddəti daha uzun ola bilər.

Rusiya

Rusiyada da hərbi mükəlləfiyyət mövcuddur və 18-27 yaş arasında olan kişilər üçün məcburidir. Xidmət müddəti adətən 12 ay təşkil edir və təhsil alan tələbələr üçün xüsusi təxirə salınma imkanları mövcuddur.

İsrail

İsrail dünyada hər iki cins üçün hərbi mükəlləfiyyəti tətbiq edən nadir ölkələrdən biridir. İsraildə kişilər üçün hərbi xidmət müddəti 32 ay, qadınlar üçün isə 24 aydır. Bu xidmət, ölkənin milli təhlükəsizliyini qorumaq məqsədilə çox ciddi şəkildə tətbiq olunur.

Cənubi Koreya

Cənubi Koreyada hərbi xidmət məcburidir və kişilər üçün xidmət müddəti 18-24 ay arasında dəyişir. Bu xidmət ölkənin təhlükəsizlik vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Hərbi mükəlləfiyyətin üstünlükləri və çətinlikləri

Hərbi mükəlləfiyyət həm üstünlüklərə, həm də çətinliklərə malikdir.

Üstünlükləri

• Milli təhlükəsizliyi gücləndirir: Hərbi mükəlləfiyyət ölkənin müdafiə qabiliyyətini artırır və təhlükəsizlik təhdidlərinə qarşı hazırlığı təmin edir.
• Vətəndaşlıq borcunu yerinə yetirmək: Hərbi xidmət vətəndaşlara ölkəyə qarşı məsuliyyətlərini yerinə yetirmək imkanı verir.
• İntizam və məsuliyyət hissini inkişaf etdirir: Hərbi xidmət vətəndaşlara intizam, nizam-intizam və komanda ilə işləmə bacarıqları qazandırır.

Çətinlikləri

• Məcburi olması: Hərbi mükəlləfiyyət məcburi olduğu üçün bəzi şəxslər bu prosesi mənfi qarşılayır və şəxsi planlarına maneə kimi görür.
• Uzun xidmət müddəti: Uzunmüddətli hərbi xidmət şəxsi və peşəkar həyatda fasilələr yarada bilər.