INR nədir?
INR (International Normalized Ratio) — qan laxtalanmasının nə qədər sürətlə baş verdiyini ölçən laborator analiz göstəricisidir. INR testi, xüsusilə qan durulaşdırıcı dərman (məsələn, varfarin) qəbul edən şəxslər üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Bu test vasitəsilə həkimlər qan laxtalanmasının normadan tez və ya gec baş verib-vermədiyini təyin edirlər.
INR nəticələri standartlaşdırılmış formada təqdim olunur ki, bu da dünyanın istənilən yerində test nəticələrinin müqayisəsini asanlaşdırır. INR dəyəri nə qədər yüksəkdirsə, qan o qədər gec laxtalanır; nə qədər aşağıdırsa, qan o qədər tez laxtalanır.
INR testi nə üçün istifadə olunur?
INR testi aşağıdakı hallarda geniş istifadə olunur:
- Varfarin kimi qan durulaşdırıcı dərman qəbul edənlərdə dozanın düzgünlüyünü yoxlamaq
- Qan laxtalanma sistemində pozğunluqları aşkar etmək
- Cərrahiyyə və ya stomatoloji əməliyyatlardan əvvəl qanaxma riskini qiymətləndirmək
- Qaraciyər xəstəliklərində diaqnostika məqsədilə
Bu test sayəsində həkimlər xəstənin qanının çox duru və ya çox qatılı olmasını müəyyən edib, lazımi müdaxilələr edə bilirlər.
INR dəyərləri nəyi göstərir?
INR dəyərləri spesifik aralıqlarda qiymətləndirilir. Bu aralıqlar insanın ümumi sağlamlıq vəziyyətindən və istifadə etdiyi dərmanlardan asılı olaraq dəyişə bilər. Ən çox rast gəlinən dəyərlər belədir:
- 1.0 — normal qan laxtalanması (dərman istifadə etməyən sağlam insanlarda)
- 2.0 – 3.0 — qan durulaşdırıcı dərman qəbul edənlər üçün hədəf aralığı
- 3.0 – 4.0 — xüsusi hallarda (məsələn, süni ürək qapağı olanlar)
- >4.5 — qanaxma riski yüksək, dərhal həkim müdaxiləsi tələb olunur
- <1.0 — laxtalanma çox sürətli, tromb riski yüksəkdir
Bu dəyərlərin izlənməsi qan durulaşdırıcı müalicənin təhlükəsiz və effektiv olmasında vacib rol oynayır.
INR testi necə həyata keçirilir?
INR testi qan nümunəsi vasitəsilə laboratoriyada aparılır. Əsas addımlar belədir:
- Qan nümunəsi alınır – adətən dirsək bükümündən venoz qan götürülür.
- Laboratoriya analiz edilir – protrombin vaxtı ölçülür və standart göstəricilərlə müqayisə edilir.
- INR hesablanır – xüsusi düstur vasitəsilə nəticə çıxarılır.
Test nəticələri tez bir zamanda əldə edilir və eyni gündə həkim tərəfindən təhlil edilə bilər.
INR testi kimlər üçün vacibdir?
INR testi aşağıdakı qrup insanlar üçün çox vacibdir:
- Qan durulaşdırıcı dərman qəbul edənlər (xüsusilə varfarin)
- Süni ürək qapağı olanlar
- Dərin vena trombozu və ya ağciyər emboliyası keçirmiş şəxslər
- Atriyal fibrilasiya diaqnozu qoyulmuş xəstələr
- Qaraciyər xəstəlikləri olanlar
- Qanaxma meyli olan şəxslər
Bu insanlar üçün INR dəyərinin daimi izlənməsi həyati əhəmiyyət daşıyır.
INR testinin nəticəsinə təsir edən amillər
Bir çox faktor INR dəyərinə təsir edə bilər:
- Qida rasionu (xüsusilə K vitamini ilə zəngin məhsullar)
- İstifadə olunan dərmanlar (məsələn, antibiotiklər, aspirin)
- Qaraciyər funksiyası
- Alkoqol qəbulu
- İshal və ya malabsorbsiya halları
Bu səbəbdən, həkimlə mütəmadi əlaqədə olmaq və həyat tərzindəki dəyişiklikləri onunla bölüşmək önəmlidir.
INR dəyəri yüksək olarsa nə etməli?
Əgər INR dəyəri çox yüksəkdirsə (məsələn, 4.5-dən yuxarı), bu ciddi qanaxma riski yaradır. Belə hallarda aşağıdakılar tövsiyə olunur:
- Qan durulaşdırıcı dərmanı qəbul etməyi dayandırmaq (yalnız həkim göstərişi ilə!)
- Dərhal həkimə müraciət etmək
- Qida rasionunda K vitamini ilə zəngin qidaları artırmaq (məsələn, ispanaq, brokkoli)
- Əgər qanaxma baş verərsə, təcili tibbi yardım çağırmaq
INR dəyəri aşağı olarsa nə etməli?
Əgər INR dəyəri çox aşağıdırsa (1.0-dan aşağı), bu halda qan çox tez laxtalana bilər və bu, tromb riski yaradır. Bu vəziyyətdə:
- Qan durulaşdırıcı dərmanın dozası artırıla bilər
- Tromb əleyhinə əlavə tədbirlər görülə bilər
- Həkim nəzarəti altında mütəmadi yoxlamalar aparılmalıdır
Bu halların qarşısını almaq üçün INR testləri vaxtaşırı edilməlidir.
INR göstəricisi insan orqanizmində qan laxtalanmasının vəziyyətini qiymətləndirmək üçün vacib analizdir. Xüsusilə qan durulaşdırıcı dərman qəbul edən şəxslər üçün bu testin mütəmadi aparılması həyati əhəmiyyət daşıyır. Hər bir fərd INR nəticələrini düzgün təhlil etməli və həkimlə sıx əməkdaşlıq etməlidir.