İnventar nədir?

Inventar, müəssisə və ya təşkilatın sahib olduğu və istifadə etdiyi maddi əmlakın, malların, xammalın və digər əşyaların siyahısıdır. Inventar müəssisənin fəaliyyətini təmin etmək üçün istifadə olunan aktivlərin qeydiyyatını aparmağa, onların dəyərini və miqdarını müəyyən etməyə kömək edir. Bu, hər hansı bir biznesdə düzgün idarəetmə üçün əsas bir vasitədir, çünki inventar sayəsində şirkət öz əmlakını izləyə, idarə edə və optimallaşdıra bilər.

Bu məqalədə inventarın nə olduğunu, onun əsas növlərini və idarəetmə üsullarını müzakirə edəcəyik.

İnventar nə deməkdir?

Inventar, geniş mənada bir müəssisənin sahib olduğu bütün maddi aktivlərin sistematik siyahısıdır. Bu aktivlər xammaldan, hazır məhsullardan, yarımfabrikatlardan və hətta istehsalat vasitələrindən ibarət ola bilər. Müəssisələr inventarlarını idarə etmək üçün xüsusi inventar idarəetmə sistemlərindən istifadə edirlər. Bu, müəssisənin gəlirli fəaliyyətini təmin etmək üçün vacibdir, çünki inventarın düzgün idarə olunması ilə məhsul qıtlığı və ya artıq stokdan yaranan xərclərdən qaçmaq mümkündür.

İnventar növləri

İnventar bir neçə əsas növə bölünür. Onların hər biri müəssisənin fəaliyyətində müxtəlif funksiyalar daşıyır və buna uyğun olaraq fərqli idarəetmə strategiyaları tələb edir.

Xammal inventarı, istehsalatda istifadə olunan materialları əhatə edir. Bu, istehsal prosesində işlənməmiş materiallar və resurslardır. Məsələn, bir avtomobil istehsal edən zavodun metal, plastik və digər xammallar inventara daxildir. Xammal inventarı müəssisənin istehsal həcminə uyğun olaraq idarə edilməli və balanslı şəkildə saxlanmalıdır.

Yarımfabrikat inventarı, istehsal prosesi zamanı hələ tamamlanmamış, lakin işlənmiş məhsullardan ibarətdir. Bu inventar növü, məhsulun istehsal prosesinin müəyyən mərhələsində yarımçıq vəziyyətdə olan məhsulları əhatə edir. Yarımfabrikat inventarı düzgün izlənməlidir ki, istehsalın fasiləsiz olması təmin edilsin.

Hazır məhsul inventarı, istehsal prosesinin sonunda tam hazır olan və satışa çıxarılmağa hazır məhsulları əhatə edir. Müəssisənin əsas məqsədi bu inventar növünü balanslı şəkildə saxlamaqdır, çünki çox artıq stok yığmaq xərcləri artırır, az stok isə müştəri tələbinə cavab verə bilməməyə gətirib çıxarır.

Ehtiyat hissələri və xidmət inventarı, maşın və avadanlıqların saxlanması və təmiri üçün nəzərdə tutulan məhsulları əhatə edir. Bu inventar növü, xüsusi maşınların işləməsini təmin etmək üçün ehtiyat hissələrinin saxlanmasını əhatə edir.

İnventar idarəetməsinin üsulları

İnventarın effektiv idarə olunması üçün müxtəlif üsullar mövcuddur. Müəssisələr bu idarəetmə üsullarından istifadə edərək, optimal inventar səviyyəsini saxlayır və xərcləri azaldır.

EOQ (iqtisadi sifariş miqdarı)

EOQ (Economic Order Quantity), inventar xərclərini minimuma endirmək üçün istifadə olunan üsuldur. Bu üsul, müəssisənin tələbini ödəmək üçün sifariş etməli olduğu məhsulun optimal miqdarını müəyyən edir. EOQ formulu ilə müəssisə tələbə uyğun olaraq nə qədər məhsul sifariş etməli olduğunu hesablaya bilər.

JIT (tam vaxtında)

JIT (Just In Time), inventarın minimum səviyyədə saxlanılmasını təmin edən üsuldur. Bu idarəetmə strategiyasına görə, müəssisə məhsulları yalnız tələb olunduqda sifariş edir və onları saxlamaq üçün əlavə xərclərdən qaçır. Bu üsul istehsal prosesində məhsulun vaxtında və lazımi miqdarda çatdırılmasını təmin edir.

ABC analizi

ABC analizi, inventarı əhəmiyyətinə görə üç əsas kateqoriyaya ayırır: A, B və C. A kateqoriyası ən yüksək dəyərə malik olan məhsulları əhatə edir, B kateqoriyası orta dəyərli məhsulları, C kateqoriyası isə aşağı dəyərli məhsulları. Müəssisələr inventarını bu üsul ilə analiz edərək, hansı məhsulların daha çox diqqət tələb etdiyini müəyyən edirlər.

FIFO və LIFO üsulları

FIFO (First In, First Out) və LIFO (Last In, First Out) inventar idarəetməsində istifadə olunan digər mühüm üsullardır. FIFO üsuluna görə, əvvəllər alınmış məhsullar ilk olaraq istifadə olunur və ya satılır, LIFO isə son alınan məhsulların ilk olaraq istifadəsini nəzərdə tutur. Bu üsullar, xüsusilə istehsalat və satış prosesində müxtəlif üstünlüklər təmin edir.

İnventar idarəetməsinin üstünlükləri

İnventar idarəetməsi müəssisələrə bir sıra üstünlüklər təmin edir. Aşağıda bu idarəetmənin bəzi əsas üstünlüklərinə nəzər salaq:

Xərclərin azaldılması

Effektiv inventar idarəetməsi müəssisənin xərclərini azaltmağa kömək edir. Artıq məhsul yığımı və məhsul qıtlığının qarşısı alındıqda, müəssisə əlavə saxlanma və ya məhsul çatışmazlığı xərclərindən qaçır.

İstehsalın fasiləsiz olması

İnventarın düzgün idarə edilməsi istehsalat prosesində fasiləsizliyi təmin edir. Lazımi miqdarda xammal və yarımfabrikatlar təmin olunduqda, istehsal prosesi fasiləsiz davam edə bilir.

Müştəri məmnuniyyətinin artırılması

Hazır məhsul inventarının düzgün idarə olunması müştəri tələblərinin vaxtında qarşılanmasına kömək edir. Müəssisə məhsulları tələb olunan vaxtda çatdıra bildikdə, müştəri məmnuniyyəti artır.

İnventarın təkmilləşdirilməsi üçün rəqəmsal həllər

Müasir dövrdə inventar idarəetməsi üçün bir çox rəqəmsal həllər mövcuddur. Bu həllər müəssisələrin inventarlarını daha asan və effektiv şəkildə idarə etməsinə kömək edir.

ERP (Enterprise Resource Planning) sistemləri, müəssisələrin inventar idarəetməsini asanlaşdırmaq üçün istifadə olunan rəqəmsal platformalardır. Bu sistemlər, inventarın miqdarını, sifarişlərini və çatdırılma proseslərini izləmə imkanı verir.

Bulud əsaslı inventar sistemləri, inventar məlumatlarını real vaxtda izləməyə imkan verən rəqəmsal həllərdir. Bu sistemlər vasitəsilə müəssisələr hər yerdən inventarlarına nəzarət edə bilərlər.

Inventar, müəssisənin maddi aktivlərinin idarə edilməsini təmin edən vacib bir vasitədir. Xammaldan hazır məhsullara qədər olan inventarın düzgün idarə olunması, müəssisənin fəaliyyətində davamlılıq və effektivlik yaradır. İnventar idarəetmə üsulları, xərclərin azaldılması və istehsalat prosesinin optimallaşdırılması üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müasir rəqəmsal həllər isə inventarın idarə olunmasını daha da asan və əlçatan edir.