İpoteka nədir?
İpoteka anlayışı daşınmaz əmlak bazarında ən vacib maliyyə alətlərindən biridir. Ev sahibi olmaq istəyənlər üçün ipoteka krediti uzunmüddətli maliyyələşdirmə imkanı yaradır. Bu məqalədə ipoteka nədir, onun əsas növləri və şərtləri necə müəyyən edilir? suallarına cavab verəcəyik.
İpoteka — daimi və ya müvəqqəti olaraq bank və ya maliyyə qurumu tərəfindən verilən kreditin təminatı kimi daşınmaz əmlakın girov qoyulmasıdır. Bu kredit vasitəsilə insanlar ev, mənzil və ya torpaq sahəsi almaq imkanı əldə edirlər.
İpoteka zamanı bank və ya kredit təşkilatı borc alan şəxsə müəyyən məbləğdə pul vəsaiti ayırır və həmin vəsait borc alanın almaq istədiyi əmlaka yönəldilir. Kreditin tam geri qaytarılması bitənə qədər daşınmaz əmlak banka girov qoyulmuş sayılır.
İpoteka kreditinin əsas xüsusiyyətləri
✔️ Uzunmüddətli kredit formasıdır – Adətən 10 ildən 30 ilə qədər müddətə verilir.
✔️ Faiz dərəcəsi müəyyən edilir – Kreditin faiz dərəcəsi sabit və ya dəyişkən ola bilər.
✔️ Girov təminatı tələb olunur – İpoteka götürülən daşınmaz əmlak kreditin təminatı rolunu oynayır.
✔️ Aylıq ödənişlər edilir – Kredit götürən şəxs borcunu hissə-hissə, aylıq ödənişlər şəklində qaytarır.
İpoteka növləri
İpoteka kreditləri müxtəlif kateqoriyalara bölünür. Əsas ipoteka növlərinə aşağıdakılar daxildir:
Klassik ipoteka-Bu, ən geniş yayılmış ipoteka növüdür. Daşınmaz əmlakın alınması üçün uzunmüddətli kredit verilir və kredit müddətində müştəri hər ay sabit məbləğ ödəyir.
Dövlət ipotekası-Dövlət tərəfindən vətəndaşlara güzəştlərlə verilən ipoteka kreditidir. Adətən müəyyən yaş qrupları, şəhid ailələri, hərbçilər və müəllimlər üçün nəzərdə tutulur.
İlkin ödənişsiz ipoteka-Bəzi banklar ilkin ödəniş tələb etmədən ipoteka krediti təklif edirlər. Bu zaman kreditin faiz dərəcəsi yüksək olur.
Faizsiz və ya az faizli ipoteka-Bəzi dövlət və ya xüsusi bank proqramları çərçivəsində güzəştli ipoteka kreditləri təqdim olunur. Bu kreditlər əsasən ailələr, gənc mütəxəssislər və əlilliyi olan şəxslər üçün nəzərdə tutulur.
İpoteka krediti almaq üçün tələb olunan şərtlər
İpoteka krediti əldə etmək üçün banklar müəyyən tələblər qoyurlar. Bunlar əsasən aşağıdakılardır:
✔️ Stabil gəlir mənbəyi – Borc alanın rəsmi maaşının və ya gəlir mənbəyinin olması tələb olunur.
✔️ İlkin ödənişin edilməsi – Adətən daşınmaz əmlakın dəyərinin 15-30%-i ilkin ödəniş kimi tələb edilir.
✔️ Kredit tarixçəsi – Borc alanın əvvəlki kredit borclarını necə qaytardığı nəzərə alınır.
✔️ Daşınmaz əmlakın sənədləri – İpoteka üçün alınan mənzil və ya torpaq sahəsinin qeydiyyat sənədləri düzgün olmalıdır.
İpoteka kreditinin üstünlükləri və çatışmazlıqları
Üstünlükləri:
✔️ Ev sahibi olmaq imkanı – Uzunmüddətli ödənişlər hesabına insanlar böyük məbləğdə nağd pul olmadan mənzil ala bilirlər.
✔️ Uzunmüddətli ödəmə imkanı – 20-30 illik müddət ərzində kiçik aylıq ödənişlərlə borc qaytarmaq mümkündür.
✔️ Gələcəkdə mənzil bazarında qiymət artımından faydalanmaq – Əmlakın dəyəri illər ərzində arta bilər.
Çatışmazlıqları:
❌ Yüksək faizlər – Uzunmüddətli kreditlərdə faiz dərəcəsi ümumi ödəniləcək məbləği xeyli artırır.
❌ Girov riskləri – Borc vaxtında qaytarılmazsa, bank mənzili müsadirə edə bilər.
❌ Maliyyə yükü – Müştəri uzun illər boyu kredit borcu ödənişi etməlidir.
İpoteka krediti götürərkən vacib məqamlar
İpoteka krediti götürərkən aşağıdakı məqamları nəzərə almaq vacibdir:
✔️ Fərqli bankların şərtlərini müqayisə edin – Hər bankın faiz dərəcəsi və tələb etdiyi ilkin ödəniş fərqlidir.
✔️ Gəlirinizi düzgün hesablayın – Aylıq ödənişlərin sizin büdcənizə uyğun olub-olmadığını dəqiq yoxlayın.
✔️ İlkin ödəniş üçün vəsait toplayın – İmkan daxilində daha yüksək ilkin ödəniş etmək, ümumi kredit məbləğini azaltmağa kömək edir.
✔️ Faiz dərəcəsini nəzərə alın – Sabit və dəyişkən faizlər arasında fərqləri araşdırın.
İpoteka krediti ev almaq üçün ən geniş yayılmış maliyyə vasitələrindən biridir. Lakin bu qərarı verməzdən əvvəl maliyyə vəziyyətinizi, gəlirlərinizi və bank şərtlərini diqqətlə öyrənmək lazımdır. Kreditin şərtlərini dərk edib doğru qərar vermək gələcəkdə maliyyə problemlərinin qarşısını alacaq.