Kapitalist nədir?
Kapitalist termini iki əsas mənaya malikdir: birinci mənası iqtisadi sistemlə əlaqəli, ikincisi isə fərdi sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlıdır. Kapitalizm iqtisadi sistemində kapitalist, istehsal vasitələrinə sahib olan və öz kapitalını (pul, müəssisələr, avadanlıqlar və s.) artırmaq üçün sərmayə qoyan şəxsi ifadə edir. Kapitalistlər kapital qoyaraq iş prosesini maliyyələşdirir və işçi qüvvəsi vasitəsilə mənfəət əldə etməyə çalışırlar.
Kapitalist haqqında daha ətraflı:
Kapitalist və kapitalizm
Kapitalizm bir iqtisadi sistemdir və əsasını şəxsi mülkiyyət, sərbəst bazar və azad rəqabət təşkil edir. Kapitalistlər bu sistemin iştirakçılarıdır və bu sistemin əsas məqsədi şəxsi mənfəət əldə etməkdir. Kapitalistlər kapital qoymaqla iş yerləri yaradır, iqtisadiyyatı inkişaf etdirir və resursları idarə edirlər.
Kapitalizmdə sərbəst bazar fəaliyyət göstərir, burada mal və xidmətlərin qiymətləri təklif və tələbə uyğun olaraq müəyyənləşir. Kapitalistlər istehsalat proseslərini maliyyələşdirir, işçilərə əmək haqqı ödəyir və məhsul və xidmətlərin satışından əldə etdikləri gəlir vasitəsilə mənfəət əldə etməyə çalışırlar.
Kapitalistin əsas xüsusiyyətləri
- Kapital qoyuluşu: Kapitalistlər pul və ya digər aktivlərini müxtəlif layihələrə, müəssisələrə və ya bazarlara sərmayə qoymaqla artırırlar. Bu sərmayə qoyuluşu vasitəsilə daha çox mənfəət əldə etməyi hədəfləyirlər.
- İstehsal vasitələrinin sahibi olmaq: Kapitalistlər fabriklər, texnologiyalar və digər istehsal vasitələrinə sahibdirlər. İşçiləri işə götürərək bu vasitələrlə məhsul istehsal edir və onu bazara çıxarırlar.
- Mənfəət əldə etmək: Kapitalistlər əsasən mənfəət əldə etmək məqsədi ilə sərmayə qoyurlar. Onların məqsədi istehsal etdiyi məhsul və xidmətlərin satışından daha çox pul qazanmaqdır.
- Risk almaq: Kapitalistlər sərmayə qoyarkən risklərlə üzləşirlər. Bazar dalğalanmaları, rəqabət, iqtisadi böhranlar kapitalistlərin sərmayələrinə təsir göstərə bilər.
Kapitalist iqtisadiyyatın inkişafına necə təsir edir?
Kapitalistlər iqtisadi inkişafın mühüm iştirakçılarıdır. Onlar istehsalat və xidmət sektorlarına sərmayə qoyaraq iş yerləri yaradır, texnologiyaların inkişafını dəstəkləyir və bazarın təklif etdiyi mal və xidmətlərin çeşidini artırırlar. Kapitalistlər bu fəaliyyətləri ilə yeni məhsul və xidmətlər yaradır və ölkənin iqtisadi vəziyyətini irəlilətməyə çalışırlar.
Kapitalizmdə fərdlərin və şirkətlərin sərbəst şəkildə fəaliyyət göstərməsi rəqabəti gücləndirir. Bu rəqabət keyfiyyətin artmasına, qiymətlərin azalmasına və innovasiyaların təşviq edilməsinə səbəb olur.
Kapitalist və sosial problemlər
Kapitalist sistem tənqidçiləri bu sistemin sosial bərabərsizliyi artırdığını və iqtisadi fərqlər yaratdığını irəli sürürlər. Kapitalizmdə əsas mənfəəti kapitalistlər əldə edir və işçilər çox vaxt yalnız əmək haqqı ilə kifayətlənməli olur. Bu da bərabərsizliyin artmasına səbəb ola bilər. Kapitalistlər üçün əsas məqsəd mənfəət olduğundan, sosial ədalət və işçilərin hüquqları ikinci dərəcəli ola bilər.
Kapitalist və sosial məsuliyyət
Bəzi kapitalistlər işçilərin və cəmiyyətin rifahını nəzərə alaraq məsuliyyətli biznes idarəetməsi həyata keçirirlər. Bu kapitalistlər işçilərin hüquqlarına hörmət edir, onları ədalətli şəkildə mükafatlandırır və ətraf mühitin qorunmasına diqqət yetirirlər. Onlar korporativ sosial məsuliyyəti (CSR) prioritet olaraq qəbul edirlər və bizneslərinin sosial təsirini azaltmağa çalışırlar.
Kapitalizmin üstünlükləri və çatışmazlıqları
Üstünlüklər:
- İnnovasiya və texnoloji inkişaf: Kapitalistlər rəqabət mühitində innovativ məhsul və xidmətlər yaradır, texnologiyaları inkişaf etdirir.
- İqtisadi artım: Kapitalistlərin sərmayə qoyuluşları iş yerlərinin və istehsalın artmasına, iqtisadi böyüməyə səbəb olur.
- Bazarın müxtəlifliyi: Sərbəst bazar sistemi məhsul və xidmətlərin çeşidini artırır, istehlakçılara daha çox seçim imkanı verir.
Çatışmazlıqlar:
- Bərabərsizliyin artması: Kapitalizm daha çox kapitalistlərə mənfəət gətirdiyindən, zənginlər və kasıblar arasında uçurum genişlənə bilər.
- Sosial rifahın azalması: Kapitalistlər mənfəətə önəm verərkən, bəzən sosial rifah və işçi hüquqları arxa plana atıla bilər.
- Ətraf mühit problemləri: Mənfəət əldə etmək üçün təbii resurslardan həddindən artıq istifadə etmək ekoloji problemlərə səbəb ola bilər.