Kollagen nədir?

Kollagen birləşdirici toxuma və sümüklərin üzvi strukturunun əsas komponenti olan orqanizmdə ən çox olan həll olunmayan lifli zülaldır.

Kollagen haqqında daha ətraflı:

Qığırdaq və digər birləşdirici toxumalarda olan lifli zülal olan kollagen orqanizmdəki zülalın 30 faizini təşkil edir. Kollagen bədəndə ən bol olan zülallardan biridir. Kollagen dəridən sümüklərə, əzələlərə, tendonlara və bağlara qədər bədənimizdəki birləşdirici toxuma təşkil edən əsas struktur zülaldır.

Dərimizin dörddə üçünü və bədən zülalının üçdə birini təşkil edir və sümüklərdə, əzələlərdə və qanda olur. Yaşlandıqca, mövcud kollagen parçalanır və bədənin yeni kollagen istehsal etməsi çətinləşir. Bu səbəbdən bir çox insan müəyyən yaşdan sonra kollagen əlavələri qəbul etməyə başlayır.

Kollagenin faydaları?

Kollagen fibroblastlar və digər hüceyrələr tərəfindən yaradılan bir proteindir. Fibroblast birləşdirici toxumanın əsas hüceyrəsidir və fibroblastların ən mühüm funksiyası dəri üçün son dərəcə vacib olan və dəriyə parlaqlıq və elastiklik verən kollagen və elastin istehsal etməkdir. Bir tikinti materialı olaraq, kollagen sümükləri və əzələləri bir yerdə saxlayır, bədənimizdəki orqanları qoruyur və dərinin elastikliyini artırır.

Kollagenin faydaları nələrdir?

• Kollagen dərinin dartılmasını təmin edir,
• Kollagen saç tökülməsinin azalması,
• Üz dərisinin kollagen yenilənməsi,
• Yuxu rejimlərində kollagenin yaxşılaşdırılması,
• Kollagen əzələləri gücləndirir,
• Kollagen sümükləri gücləndirir,
• Kollagen immunitet sisteminizi gücləndirir,
• Kollagen ürək sağlamlığı üçün faydalıdır,
• Kollagen antioksidant və detoksifikasiya təmin edir,
• Kollagen ömrünü uzatmaq,
• Kollagen cinsi sağlamlığı və hormonal quruluşu yaxşılaşdırır,
• Kollagen sümükləri gücləndirir,
• Kollagen çəkiyə nəzarət etməyə kömək edir.

Kollagen növləri hansılardır?

Kollagenin ən əsas funksiyası birləşdirici toxumanı tənzimləyərək bədənin təbii quruluşunu yaratmaqdır. Bundan əlavə, hər bir xüsusi kollagen növü bir neçə fərqli funksiyaya malikdir. İnsan orqanizmində kollagenin ən azı 16 növü məlumdur. Əsasən, 3 müxtəlif növ kollagen bədəndə ən çox yayılmış kollagen molekullarını təşkil edir. Kollagenin əsas növləri aşağıdakılardır:

Tip 1 kollagen: Bütün kollagen növləri arasında insan orqanizmində ən yüksək miqdarda (90%) olan kollagendir. Sıx bağlanmış filament quruluşunda tapılır. Dərinin, saçın, dırnaqların, sümüklərin, tendonların, lifli qığırdaqların və dişlərin əmələ gəlməsindən məsuldur.

2-ci tip kollagen: Bu tipdə kollagen lifləri Tip 1-ə nisbətən daha seyrək şəkildə yığılır. Birləşdirici toxumalarda qığırdaq istehsalına töhfə verərək birgə sağlamlığımızı qoruyur.

Tip 3 kollagen: Mədə-bağırsaq sistemi, ürək, qan və əzələ damarlarında və dəridə elastiklik və möhkəmlik təmin etmək kimi bir çox funksiyaya malikdir.

Kollagen çatışmazlığını necə başa düşmək olar?

Kollagen çatışmazlığının təsirləri ən çox dərimizdə görünür. Dərimiz möhkəmliyini itirir, sallanmağa başlayır, matlaşır və qırışlar qaçılmaz olur. Kollagen çatışmazlığı dərinin görünüşünə, həmçinin birləşdirici toxuma, oynaqlar və qığırdaqlara mənfi təsir göstərir. Dərinin nəmlik tarazlığının pozulması, dərinin quruması, dərinin sallanması, dəridə qırışlar, dəridə rəng qeyri-bərabərliyi, dəridə yanıq, kəsik və ya yaralanma zamanı uzun müddət sağalma prosesi, dərinin solğun görünüşü, ətrafda qaz ayağı görünüşü əmələ gəlməsi kimi dəyişikliklər görünür. Bundan əlavə, kollagen çatışmazlığı nəticəsində bədəndə qançırlar, selülit görünüşü və diş ətlərində qanamalar meydana gəlir.

Bundan əlavə, saç və dırnaq sağlamlığı bu zülalın çatışmazlığından ciddi şəkildə zədələnir. Saçların böyüməsi yavaşlayır, saçların seyrəlməsi və saç tökülməsi tez-tez baş verir. Kollagen çatışmazlığı halında dırnaqlar soyulur, qırılır və göbələk xəstəliklərinə meylli olur. Oynaqlarda, qığırdaqda və birləşdirici toxumada kollagen çatışmazlığının əlamətləri gündəlik həyata mənfi təsir göstərir. Əzələ kütləsinin azalması, idman zədələrindən sonra sağalma prosesinin uzanması, sümük quruluşunun zəifliyi, qığırdaq toxumasının aşınması və hərəkət zamanı oynaq ağrıları həyatı çətinləşdirir. Sümük matriksi gücünü itirir, revmatik proseslər, qığırdaq, əzələ və sümük rezorbsiyasını sürətləndirir.

Yaşlandıqca kollagen azalır?

“Yaşlandıqca, kollagen itkisi onun yenilənməsini üstələyir. 20-ci yaşların ortalarında qadınlar hər il təxminən 1% kollageni itirsələr də, menopozun ilk 5 ilində kollagenin 30%-ni itirirlər.

Əzələ vətərlərinin 80%-i, dərinin 75%-i, üzvi sümük kütləsinin və göz ağlarının 90%-i kollagendir. Ancaq yaşlandıqca bədənimizdə istehsal yavaşlayır. 30 yaşdan başlayaraq kollagen istehsalı hər il 1-2% azalır və itkilər başlayır.

Sağlam və gənc dəri yüksək kollagen səviyyəsi ilə birbaşa mütənasibdir. Bədənimizin ən böyük orqanı olan dərimiz 3 təbəqədən ibarətdir:

• Epidermis
• Dermis
• Hipodermis

Dermis təbəqəsində kollagen və elastin lifləri var. Kollagen itkisi ilə dərinin dermis qatında hialuron turşusunun miqdarı azalır, dəri qurumağa başlayır və günəş işığına qarşı həssas olur.

Kollagen itkisinə səbəb olan amillər:

• Uzun müddət  günəş işığına məruz qalma
• Zehni və fiziki gərginlik nəticəsində orqanizm tərəfindən ifraz olunan kortizol miqdarının artması
• Balanssız pəhriz və qeyri-kafi protein qəbulu Toksinlərə məruz qalma (ətraf mühitin çirklənməsi, ağır kosmetik istifadə və s.)
• Yuxu pozğunluğu və kifayət qədər yuxu almamaq
• Bədənimizdə sərbəst radikalların miqdarının artması ilə xroniki iltihab
• Glikasiya (həddindən artıq şəkər və təmizlənmiş karbohidratlardan istifadə)
• Siqaret çəkmə
• Spirt istehlakı
• Menopoz
• Bədənin vitamin və mineralları mənimsəməsini çətinləşdirən bəzi müalicələr

Kollageni necə artırmaq olar?

Kollagen itkisini tamamilə dayandıra bilməsək də, onun azalmasının qarşısını almaq bizim gücümüzdədir.

Bəs biz hansı ehtiyat tədbirləri görməliyik?

• A vitamini ilə zəngin qidalar yemək (pomidor, ispanaq, brokoli, qreypfrut, pırasa, yerkökü, ərik.).
• C vitamini ilə zəngin qidalar (sitrus meyvələri, qaragilə, çiyələk, kivi, qovun, cəfəri) yemək.
• Bol su içmək.
• Gündəlik tələb olunan amin turşuları və zülalları (balıq, ət məhsulları, süd, qatıq və pendir, qoz-fındıq, yumurta və paxlalılar…) itirməmək.
• Qırmızı tərəvəz və meyvələrin (məsələn, çuğundur, alma və albalı) istehlakı.
• Yuxu rejiminə diqqət yetirmək.
• Siqaret və spirt istehlakından çəkinmək.