Kosmopolit nədir?

Kosmopolit anlayışı dünyanın bütün insanlarını eyni bir cəmiyyətin üzvləri kimi görən bir ideyanı ifadə edir. Yunanca “kosmos” (dünya) və “polis” (şəhər) sözlərindən yaranmış bu termin, fərdlərin millət, din və mədəni sərhədlərdən asılı olmayaraq bir-biri ilə əlaqədə olduğunu vurğulayır. Kosmopolitizm insanlara müxtəlif mədəniyyətlərə açıq olmağı və dünya vətəndaşı kimi düşünməyi təşviq edir.

Kosmopolitizmin tarixi

Kosmopolitizmin kökləri qədim dövrlərə gedib çıxır. İlk dəfə yunan filosofu Diogen “Mən dünya vətəndaşıyam” deyərək bu anlayışı vurğulamışdır. Daha sonra Stoik fəlsəfəsi kosmopolitizmi inkişaf etdirərək, insanları universal qardaşlıq və bərabərlik ideyalarına yaxınlaşdırdı.

Orta əsrlərdə və intibah dövründə bu düşüncə müəyyən qədər kölgədə qalsa da, Maarifçilik dövründə filosoflar, xüsusilə İmmanuel Kant, kosmopolitizmi etik və siyasi ideya kimi irəli sürdülər. Kant dünya sülhü və qlobal ədalət konsepsiyası üzərində düşünərək, beynəlxalq hüququn əsaslarını yaratdı.

kosmopolit insan kimdir?

Kosmopolit insan fərqli mədəniyyətlərə açıq olan, müəyyən bir millətə və ya etnik qrupa bağlılığını məhdud hiss etməyən şəxsdir. Onun əsas xüsusiyyətləri bunlardır:

• Mədəni müxtəlifliyə hörmət edir – fərqli dilləri, dinləri və adətləri öyrənməyə maraqlıdır.
• Sərhədsiz düşünür – qlobal məsələləri yerli maraqlardan üstün tutur.
• Dil baryerlərini aşmağa çalışır – müxtəlif dillərdə ünsiyyət qurmağa meyllidir.
• Qlobal dəyərlərə sahibdir – insan haqları, ətraf mühitin qorunması və sosial ədalət məsələlərinə həssasdır.

Kosmopolitizm və qloballaşma

Kosmopolitizmlə qloballaşma tez-tez qarışdırılır. Lakin onlar arasında müəyyən fərqlər var:

• Kosmopolitizm mədəni və fəlsəfi yanaşmadır, insanın qlobal vətəndaş olduğu fikrini irəli sürür.
• Qloballaşma isə əsasən iqtisadi və texnoloji inteqrasiyanı əhatə edir.

Bu baxımdan, hər kosmopolit insan qloballaşmanı dəstəkləmir. Bəzi kosmopolitlər qloballaşmanın yerli mədəniyyətlərə mənfi təsir etdiyini düşünərək, bu prosesə tənqidi yanaşırlar.

Kosmopolitizmin üstünlükləri və çatışmazlıqları

Üstünlükləri:

• İnsanlar arasında dözümlülük və anlayışı artırır.
• Beynəlxalq əməkdaşlığı və sülhü təşviq edir.
• Mədəni və intellektual inkişafı dəstəkləyir.

Çatışmazlıqları:

• Bəzi hallarda milli dəyərlərin itirilməsinə səbəb ola bilər.
• Hər bir insan kosmopolit dünyagörüşünü qəbul etməyə hazır deyil.
• Qloballaşmanın mənfi təsirlərini artırma ehtimalı var.

Kosmopolitizm dünyanı vahid və bütün insanları eyni səviyyədə görən bir düşüncə tərzidir. Bu anlayış tarix boyu müxtəlif filosoflar tərəfindən müdafiə edilib və müasir dövrdə də aktual olaraq qalır. Kosmopolit olmaq, sadəcə bir düşüncə deyil, həm də həyata baxış tərzidir.