Median Nədir?

Median statistika və riyaziyyat sahəsində istifadə olunan bir göstəricidir. Median verilənlərin sıralandığı zaman ortasında yerləşən dəyəri təmsil edir. Başqa sözlə, median, verilənlərin yarısının ondan kiçik, digər yarısının isə ondan böyük olduğu bir nöqtəni göstərir. Median, xüsusən də qeyri-normal paylanmış verilənlər üçün istifadə olunan əsas meyl ölçülərindən biridir, çünki kənar dəyərlər medianı çox dəyişdirmir.

Median Nə Üçün İstifadə Olunur?

Median, əsasən statistik təhlillərdə, məlumat dəstələrini analiz edərkən verilənlərin ortalama dəyərini təyin etmək üçün istifadə edilir. Medianın istifadəsinin əsas məqsədi, kənar dəyərlərin (çox böyük və ya çox kiçik rəqəmlərin) təsirini minimuma endirməkdir. Bu səbəbdən median daha etibarlı bir göstərici kimi çıxış edir.

Məsələn, gəlirlərin qeyri-bərabər paylandığı bir cəmiyyətdə median gəlir, orta gəlirdən daha məntiqli nəticə verə bilər, çünki çox yüksək gəlirli şəxslər ortanı kəskin şəkildə dəyişdirə bilər, lakin medianı bu cür dəyərlər əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirmir.

Median Necə Hesablanır?

Medianı hesablayarkən aşağıdakı addımlar izlənir:

1. Verilənləri sıralamaq

Əvvəlcə verilənləri kiçikdən böyüyə və ya böyüklərdən kiçiklərə doğru sıralamaq lazımdır.

2. Orta nöqtəni tapmaq

Verilənlərin sayı təkdirsə, ortada olan dəyər median olur. Məsələn, 3, 5, 8, 10, 12 verilənləri üçün median 8-dir, çünki 8 ortada yerləşir.

Verilənlərin sayı cütdürsə, orta iki dəyərin ortalaması median olur. Məsələn, 3, 5, 8, 10 verilənləri üçün median (5 + 8) / 2 = 6.5 olacaq.

Median və Orta (Mean) Arasındakı Fərq

Median və orta (mean) statistikanın əsas meyl göstəriciləri olmaqla yanaşı, bir-birindən müəyyən fərqlərə malikdir. Orta, verilənlərin cəmini verilənlərin sayına bölərək hesablanır. Kənar dəyərlər orta göstəriciyə ciddi təsir göstərə bilər, lakin median kənar dəyərlərdən təsirlənmir.

Məsələn, verilənlər: 10, 20, 30, 1000 olduqda ortalama (mean) 265 olur, lakin median 25-dir. Bu, kənar dəyərlərin (1000 kimi) medianı çox dəyişməməsi deməkdir.

Medianın Praktik İstifadə Sahələri

Median müxtəlif sahələrdə istifadə olunan vacib statistik ölçüdür:

1. Gəlirlərin və sərvətlərin paylanması

Median cəmiyyətdəki gəlirlərin və sərvətlərin necə paylandığını təhlil etmək üçün geniş istifadə olunur. Məsələn, bir ölkədəki median gəlir, orta gəlirdən daha dəqiq göstərici ola bilər, çünki çox zəngin şəxslər ortalamaya təsir edir, lakin median bu təsirə daha az məruz qalır.

2. Evlərin qiymətləri

Əmlak sektorunda median ev qiyməti, bazardakı ümumi qiymət səviyyəsini anlamaq üçün istifadə olunur. Çox bahalı və çox ucuz evlər medianı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirmir, bu da medianın bazardakı real vəziyyəti daha dəqiq əks etdirməsinə səbəb olur.

3. Təhsil nəticələri

Tələbələrin imtahan nəticələrinin təhlili zamanı median daha sabit göstərici ola bilər, çünki bəzi tələbələrin çox yüksək və ya çox aşağı nəticələri orta göstəricini ciddi şəkildə dəyişdirə bilər.

Medianın Üstünlükləri

Medianın istifadəsi bir neçə üstünlük təmin edir:

• Kənar dəyərlərdən az təsirlənir: Verilənlərin kənarında olan dəyərlər medianı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirmir.
• Simmetrik olmayan paylanmalar üçün daha uyğundur: Qeyri-normal paylanmalarda median daha etibarlı göstərici olur.
• Sadə və intuitivdir: Medianın hesablanması asandır və intuitiv şəkildə başa düşülə bilər.