Melatonin nədir?
Melatonin, insan bədənində təbii olaraq yaranan və yuxu-oyanma dövrünü tənzimləyən bir hormon olaraq tanınır. Bu hormon əsasən beynin epifiz vəzisi tərəfindən istehsal edilir və bədənin bioloji saatını idarə edir.
Melatoninin əsas funksiyası yuxu ritmini tənzimləməkdir. Gündüz saatlarında melatonin səviyyəsi azdır, gecə isə artır. Bu proses bioloji saatın düzgün işləməsinə kömək edir və insanı yuxuya hazır vəziyyətə gətirir.
Melatoninin istehsalı və təsirləri
İstehsal prosesi-Melatonin istehsalı işıqla birbaşa əlaqəlidir. Gün işığı azaldıqda və qaranlıq artdıqda, epifiz vəzisi melatonin istehsalını artırır. Buna görə də qaranlıq şəraitdə melatonin səviyyəsi maksimuma çatır.
Yuxu keyfiyyətinə təsiri-Melatonin yuxunun keyfiyyətini artırmağa kömək edir. Gecə yatmazdan əvvəl melatonin səviyyəsinin yüksəlməsi bədəni dərin və rahat bir yuxuya hazırlayır.
Melatonin səviyyəsinə təsir edən amillər
İşıq mənbələri-Elektrik işıqları və mavi işıq mənbələri (telefon, televizor və kompüter ekranları) melatonin istehsalını azalda bilər.
Yaş-İnsan yaşlandıqca melatonin istehsalı azalır. Buna görə də yaşlı insanlar daha çox yuxu problemləri ilə üzləşə bilər.
Stress və həyat tərzi-Stress və qeyri-sağlam həyat tərzi melatonin səviyyəsini mənfi təsir edə bilər. Bu isə yuxu problemlərinə səbəb ola bilər.
Melatonin bəzi yuxu problemlərinin müalicəsində istifadə olunur:
- Yuxusuzluq: Melatonin əlavələri yuxusuzluğun idarə edilməsinə kömək edə bilər.
- Jet-lag: Fərqli vaxt zonalarına səyahət edən insanlar melatoninlə bioloji saatlarını uyğunlaşdıra bilər.
- Gecə işləri: Gecə növbəsində işləyənlər melatonin vasitəsilə yuxu rejimlərini yaxşılaşdıra bilərlər.
Melatonin əlavələri əsasən tablet və ya maye formalarında mövcuddur. Bu əlavələr təbii və ya sintetik olaraq istehsal edilir və yalnız həkim tövsiyəsi ilə istifadə olunmalıdır.
Yan təsirləri
Melatonin əlavələrinin bəzi yan təsirləri ola bilər:
- Baş ağrısı
- Səhər yuxululuğu
- Qarışıqlıq hissi
- Həzm problemləri
Melatonin səviyyəsini təbii artırma yolları
- Qaranlıq mühitdə yatmaq: Yuxu otağında işıq mənbələrini minimuma endirin.
- Ekranlardan uzaq durmaq: Yatmazdan ən azı 1 saat əvvəl elektron cihazlardan istifadə etməyin.
- Müntəzəm yuxu rejimi: Hər gün eyni vaxtda yatmaq və oyanmaq bədənin melatonin səviyyəsini tarazlaşdırmağa kömək edir.
Melatonin haqqında əfsanələr və reallıq
Melatonin yuxu dərmanı deyil
Melatonin bir yuxu dərmanı kimi deyil, yuxu-oyanma dövrünü tənzimləyən bir vasitə kimi fəaliyyət göstərir.
Təhlükəsizliyə dair məlumatlar
Qısamüddətli istifadədə melatonin əlavələri təhlükəsiz hesab olunur. Lakin uzunmüddətli istifadənin təsirləri barədə daha çox araşdırma aparılmalıdır.
Melatonin insan orqanizminin yuxu dövrünü tənzimləyən həyati əhəmiyyətli bir hormondur. Sağlam həyat tərzi və düzgün yuxu rejimi melatonin səviyyəsini artıraraq daha keyfiyyətli yuxuya kömək edə bilər.