Metastaz nədir?
Metastaz, tibbi termin olaraq, xərçəng hüceyrələrinin ilkin yaranma yerindən digər orqanlara və toxumalara yayılması prosesidir. Bu proses xərçəngin irəliləməsini və digər orqanlara təsir etməsini göstərir.
Metastaz, xərçəngin ən təhlükəli xüsusiyyətlərindən biridir. Xərçəng hüceyrələri qan dövranı, limfa sistemi və ya toxuma vasitəsilə bədənin digər hissələrinə hərəkət edə bilər.
Metastazın baş verməsi xərçəngin mərhələsini və müalicə strategiyasını müəyyən edir. Əksər hallarda, metastaz xərçəngin daha irəli mərhələlərinə işarə edir.
Metastaz necə yaranır?
İlkin xərçəng hüceyrələrinin yayılması-Metastaz prosesi ilkin xərçəng hüceyrələrinin qonşu toxumalara nüfuz etməsi ilə başlayır. Bu hüceyrələr qan və ya limfa damarlarına daxil olaraq uzaq yerlərə hərəkət edir.
Yeni şişlərin yaranması-Xərçəng hüceyrələri digər orqanlarda yerləşdikdə, yeni şişlərin yaranmasına səbəb olur. Bu proses orqanın funksiyasına mənfi təsir göstərə bilər.
Metastazın əsas yolları
Limfa sistemi vasitəsilə yayılma-Limfa sistemi xərçəng hüceyrələrinin hərəkət etməsi üçün əsas yollardan biridir. Limfa düyünlərində metastaz ən çox rast gəlinən hallardan biridir.
Qan dövranı vasitəsilə yayılma-Xərçəng hüceyrələri qan damarlarına daxil olaraq bədənin müxtəlif hissələrinə hərəkət edə bilər. Bu yolla ağciyər, qaraciyər, beyin və sümüklərə metastaz baş verə bilər.
Toxuma vasitəsilə yayılma-Bəzi hallarda xərçəng hüceyrələri yaxınlıqdakı toxumalara birbaşa nüfuz edərək yayılır.
Metastazın simptomları
Ümumi simptomlar
Metastazın simptomları yayıldığı orqandan asılıdır. Yorğunluq, çəki itkisi və ağrılar ümumi simptomlara daxildir.
Orqanlara xüsusi simptomlar
- Ağciyər: Nəfəs darlığı, öskürək.
- Qaraciyər: Sarılıq, qarın şişkinliyi.
- Beyin: Baş ağrıları, yaddaş problemləri.
- Sümüklər: Sümük ağrısı, qırılma riski.
Metastazın diaqnostikası
Tibbi müayinə-Diaqnostika üçün həkim xəstənin tibbi tarixini öyrənir və fiziki müayinə aparır.
Görüntüləmə üsulları-CT, MRI və PET skanerlər metastazın yerləşməsini və ölçüsünü müəyyən etmək üçün istifadə olunur.
Biopsiya-Metastazın təsdiqi üçün şübhəli toxumalardan biopsiya götürülür.
Müalicə üsulları
Cərrahi müdaxilə-Bəzi hallarda metastaz edən şişlərin cərrahi yolla çıxarılması mümkündür.
Kimyaterapiya və radioterapiya-Bu müalicələr xərçəng hüceyrələrinin məhv edilməsinə yönəlmişdir.
İmmunoterapiya-İmmun sisteminin xərçəng hüceyrələrinə qarşı gücləndirilməsi üçün müasir müalicə üsullarından biridir.
Metastazın qarşısını alma yolları
Sağlam həyat tərzi
- Vaxtında tibbi müayinələr
- Erkən mərhələdə xərçəngin müalicəsi
Metastaz xərçəngin inkişafının və yayılmasının əsas mərhələsidir. Erkən diaqnostika və düzgün müalicə ilə metastazın mənfi təsirlərini azaltmaq mümkündür.