Nişasta nədir?

Nişasta bitkilərdə enerji ehtiyatı kimi yığılan, təbii bir karbohidratdır. Bu məqalədə nişastanın kimyəvi quruluşu, istifadəsi, əldə edilməsi və sağlamlığa təsiri haqqında ətraflı məlumat verilir.

Nişasta polisaxaridlər sinfinə aid bir birləşmədir. Onun əsas tərkib hissələri:

• Amiloz: Sadə quruluşa malik zəncirvari molekul.
• Amilopektin: Daha mürəkkəb və dallanmış quruluşa malikdir.

Bu iki maddənin nisbəti nişastanın fiziki və kimyəvi xassələrini müəyyən edir.

Nişasta harada yaranır?

Nişasta bitkilərin fotosintez prosesi nəticəsində yaranır. Xüsusilə aşağıdakı orqanlarda toplanır:

• Dənli bitkilərin toxumlarında (buğda, qarğıdalı).
• Kök yumrularda (kartof).
• Meyvələrdə (banan).

Bitkilərdə nişasta enerji ehtiyatı kimi saxlanılır və inkişaf prosesində istifadə olunur.

Nişastanın qida sənayesində rolu

Nişasta qida sənayesində geniş istifadə olunur. Əsas istifadə sahələri:

• Qatılaşdırıcı: Şorbalar, souslar və desertlər üçün.
• Tərkib artırıcı: Çörək və şirniyyat məmulatlarında.
• Şirinləşdirici: Qlükoza və fruktoza siroplarının istehsalında.

Sənayedə nişastanın istifadəsi

Nişasta yalnız qida sənayesi ilə məhdudlaşmır. Digər sahələrdə də istifadə olunur:

• Kağız istehsalı: Yapışqan kimi.
• Tekstil sənayesi: Parça emalı üçün.
• Kosmetika: Pudraların tərkibində.

Nişasta əsasən dənli bitkilərdən və kök yumrulardan çıxarılır. Əldə edilmə prosesi:

1. Xammalın üyüdülməsi.
2. Su ilə qarışdırılaraq nişastanın ayrılması.
3. Filtrasiya və qurudulma.

Nişastanın sağlamlığa təsiri

Müsbət təsirlər

Nişasta enerji mənbəyi kimi vacibdir. Həzm sistemində parçalanaraq qlükoza çevrilir və orqanizmin enerji tələbatını təmin edir.

Mənfi təsirlər

Lakin artıq miqdarda istehlak edilərsə, qan şəkərinin yüksəlməsinə və piylənməyə səbəb ola bilər. Qida rasionunda balanslı istifadə tövsiyə olunur.

Nişastanın növləri

Nişasta müxtəlif formalarda təqdim olunur:

• Təbii nişasta: Emal edilməmiş formadır.
• Modifikasiya olunmuş nişasta: Fiziki və kimyəvi işləmədən keçərək xüsusi tələblərə uyğunlaşdırılır.
• Kartof nişastası ən çox yayılmış nişasta növüdür.
• İnsan həzm sistemi nişastanın tərkibindəki amilozu çox asanlıqla parçalayır.
• Bəzi kosmetik məhsullarda nişasta təbii tərkib hissəsi kimi istifadə olunur.

Nişasta təbii və sənaye sahəsində geniş istifadəsi olan mühüm maddədir. Onun düzgün istehlakı həm sağlamlıq, həm də müxtəlif sənaye sahələrinin inkişafı üçün vacibdir.