Ödem nədir?

Ödem bədəndə həddindən artıq mayenin yığılması nəticəsində toxumalarda şişkinlik yaranmasıdır. Bu vəziyyət əsasən ayaqlar, əllər, üz və qarın nahiyəsində müşahidə olunur. Ödemin müxtəlif səbəbləri ola bilər və onun müalicəsi yaranma səbəbindən asılıdır.

Ödemin yaranma səbəbləri

Ödemin əmələ gəlməsinə təsir edən fərqli amillər mövcuddur.

✔️ Maye və duz balansının pozulması – Bədəndə natriumun çox yığılması suyun toxumalarda qalmasına səbəb olur.
✔️ Ürək xəstəlikləri – Ürəyin zəif işləməsi qan dövranının pozulmasına gətirib çıxarır və nəticədə maye yığılır.
✔️ Böyrək xəstəlikləri – Böyrəklər düzgün işləmədikdə, artıq maye bədəndən xaric ola bilmir.
✔️ Qaraciyər xəstəlikləri – Qaraciyər problemləri qan dövranına təsir edərək ödəm yarada bilər.
✔️ Hormonal dəyişikliklər – Hamiləlik, menstrual dövr və bəzi hormon pozğunluqları ödemə səbəb ola bilər.
✔️ Allergik reaksiyalar – Allergiya zamanı qan damarlarından maye sızaraq toxumalarda şişkinlik yaradır.
✔️ Oturaq həyat tərzi – Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq mayenin ayaqlarda toplanmasına səbəb olur.
✔️ Dərmanların təsiri – Bəzi dərmanlar, xüsusilə qan təzyiqi, steroid və hormon dərmanları ödemə səbəb ola bilər.

Ödemin əsas əlamətləri

Ödemin fərqli növləri olduğuna görə onun əlamətləri də fərqli ola bilər. Əsas əlamətlər aşağıdakılardır:

✔️ Şişkinlik – Əllər, ayaqlar, üz və qarın nahiyəsində şişkinlik olur.
✔️ Dəridə gərginlik və parlaqlıq – Ödem olan hissədə dəri dartılmış və parlaq görünə bilər.
✔️ Dərinin basıldıqda iz buraxması – Barmaqla basıldıqda dəri çökəklik yaradırsa, bu ödemin əlamətidir.
✔️ Ağrı və narahatlıq hissi – Xüsusilə ayaq və biləklərdə gərginlik və ağrı ola bilər.
✔️ Çəki artımı – Ödem bədəndə maye saxlandığı üçün sürətli çəki artımına səbəb ola bilər.
✔️ Hərəkət çətinliyi – Ayaqlarda olan şişkinlik gəzərkən çətinlik yarada bilər.

Ödemin növləri

Ödemin müxtəlif növləri mövcuddur və onlar fərqli səbəblərdən yaranır.

Periferik ödem

✔️ Ən çox rast gəlinən növdür.
✔️ Əsasən ayaqlar, əllər və biləklərdə müşahidə edilir.
✔️ Oturaq həyat tərzi və ürək-damar problemləri ilə əlaqəli ola bilər.

Pulmonar (ağciyər) ödemi

✔️ Ağciyərlərdə maye toplanması ilə xarakterizə olunur.
✔️ Ağır ürək problemləri, böyrək xəstəlikləri və yüksək təzyiq nəticəsində yaranır.
✔️ Təcili tibbi müdaxilə tələb edən ciddi bir haldır.

Serebral (beyin) ödemi

✔️ Beyində maye yığılması nəticəsində yaranır.
✔️ Zədələr, insult və infeksiyalar səbəbilə baş verə bilər.
✔️ Ürəkbulanma, baş ağrısı, huşun itməsi və koordinasiya problemləri ilə müşahidə olunur.

Linfatik ödem

✔️ Limfa sisteminin zədələnməsi və ya tıxanması nəticəsində yaranır.
✔️ Xərçəng və cərrahi əməliyyatlar sonrası meydana çıxa bilər.
✔️ Əsasən ayaq və qollarda şişkinlik şəklində görünür.

Ödemin müalicə üsulları

Ödemin müalicəsi onun səbəbindən asılıdır.

✔️ Duz və maye qəbulunu azaltmaq – Duz bədəndə su saxladığı üçün onun istifadəsi məhdudlaşdırılmalıdır.
✔️ Hərəkət etmək və idmanla məşğul olmaq – Qan dövranını yaxşılaşdırmaq üçün hərəkət vacibdir.
✔️ Ayaqları qaldırmaq – Şişkinliyin azalması üçün ayaqları yuxarıda saxlamaq tövsiyə edilir.
✔️ Düzgün qidalanmaq – Kaliumla zəngin qidalar (banan, ispanaq) maye balansını tənzimləməyə kömək edir.
✔️ Dərman müalicəsi – Doktorun təyin etdiyi diüretik (sidikqovucu) dərmanlar mayenin xaric olunmasına kömək edir.
✔️ Masaj və kompressiya çorapları – Xüsusilə ayaqlardakı ödemin azalmasına yardım edir.
✔️ Sağlam həyat tərzi – Siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq, sağlam qidalanmaq və stressi azaltmaq vacibdir.

Ödemin qarşısını almaq üçün tövsiyələr

✔️ Bol su içmək – Maye balansını qorumaq üçün gündə 2-3 litr su içmək tövsiyə olunur.
✔️ Duzu az qəbul etmək – Duz istehlakını minimuma endirmək vacibdir.
✔️ Hərəkətli olmaq – Uzun müddət oturmaq və ya ayaq üstə qalmaq ödemi artırır.
✔️ Sağlam qidalanmaq – Kalium və maqneziumla zəngin qidalar ödəmə qarşı faydalıdır.
✔️ Müntəzəm tibbi müayinə olunmaq – Xüsusilə ürək, böyrək və qaraciyər problemləri olan şəxslər üçün vacibdir.

Ödem bədəndə həddindən artıq maye yığılması nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir. O, fərqli səbəblərlə baş verə bilər və müxtəlif formaları vardır. Müalicə üsulları isə onun yaranma səbəbindən asılıdır. Sağlam qidalanmaq, duz istehlakını azaltmaq və aktiv həyat tərzi keçirmək ödemin qarşısını almağa kömək edə bilər.