Povest nədir?

Povest bədii ədəbiyyatda hekayə və roman arasında yer alan bir janrdır. Bu janrın əsas xüsusiyyəti süjet xəttinin daha geniş və əhatəli olmasıdır. Povest, adətən bir hadisəni və ya bir neçə hadisənin inkişafını, qəhrəmanın psixoloji durumunu və ətraf mühiti daha detallı şəkildə təsvir edir. Hekayədən uzun, romandan isə qısa olan bu ədəbi forma, oxucuya həm hadisənin gedişatını, həm də qəhrəmanların daxili dünyasını tanımaq imkanı verir.

Povestin bəzi əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

• Həcm: Hekayədən daha genişhəcmli, lakin romandan daha yığcamdır.
• Süjet xətti: Əsasən bir və ya bir neçə hadisənin ətrafında cərəyan edir.
• Personajlar: Hekayəyə nisbətən daha çox qəhrəman ola bilər.
• Zaman və məkan: Hadisələr bir neçə gün, ay və ya il ərzində baş verə bilər. Məkan təsviri daha genişdir.
• Daxili psixoloji təhlil: Qəhrəmanların hiss və düşüncələrinə daha çox yer verilir.

Povest və hekayə arasındakı fərq

Hekayə ilə povest arasında əsas fərq onların həcmi və hadisələrin təsviri səviyyəsidir. Hekayədə hadisə çox vaxt bir epizodla məhdudlaşır və qəhrəmanların daxili aləminə dərindən yer verilmir. Povest isə hadisəni daha geniş miqyasda təqdim edir, qəhrəmanların psixologiyası, ətraf aləmlə münasibətləri daha ətraflı şəkildə yazılır. Povestdə çox vaxt qəhrəmanın bir mərhələdən digərinə keçidi – yəni dəyişimi və inkişafı müşahidə olunur.

Povest və roman arasındakı fərq

Roman povestə nisbətən daha geniş və çoxşaxəli janrdır. Romanda çoxsaylı qəhrəmanlar, müxtəlif paralel süjet xətləri və uzun zaman aralığı mövcud ola bilər. Povest isə daha yığcam quruluşa malikdir. Yəni, roman bir neçə povesti özündə cəmləyə biləcək qədər geniş ola bilər. Buna baxmayaraq, povest də öz-özlüyündə tamamlanmış və müstəqil bir əsərdir.

Azərbaycan ədəbiyyatında povest

Azərbaycan ədəbiyyatında povest janrı XX əsrdə geniş inkişaf etmişdir. Məhəmməd Səid Ordubadi, Mirzə İbrahimov, Cəfər Cabbarlı və İsmayıl Şıxlı kimi yazıçılar povest janrında dəyərli əsərlər yaratmışlar. Məsələn, İsmayıl Şıxlının “Dəli Kür” povesti Azərbaycan ədəbiyyatında bu janrın uğurlu nümunələrindən sayılır. Bu janr vasitəsilə yazıçılar həm sosial, həm də mənəvi məsələləri dərindən işləyiblər.

Povestdə süjet və konflikt

Povestdə süjet bir və ya bir neçə əsas hadisə ətrafında cərəyan edir. Hadisələrin gedişatında konflikt – yəni qarşıdurma mühüm rol oynayır. Bu qarşıdurma qəhrəmanla cəmiyyət, qəhrəmanla digər şəxslər və ya qəhrəmanın öz iç dünyası arasında ola bilər. Konfliktin həlli povestin sonluğunda aydınlaşır və oxucuda müəyyən bir fikir və təsir buraxır.

Povest yazmaq üçün əsas məqamlar

Bir povest yazmaq istəyən müəllif aşağıdakı məqamlara diqqət etməlidir:

• Aydın və maraqlı süjet xətti qurulmalıdır.
• Qəhrəmanlar inandırıcı və həyatın içindən olmalıdır.
• Hadisələrin məkanı və zamanı real təsvir olunmalıdır.
• Konflikt yaradılmalı və onun həlli maraqlı şəkildə təqdim olunmalıdır.
• Oxucuda düşüncə və hiss oyadan sonluq yazılmalıdır.

Müasir dövrdə povest janrı

Bugünkü ədəbi mühitdə povest janrı aktuallığını qoruyur. Müəlliflər qısa müddətdə oxucunu hadisəyə cəlb etmək və düşündürmək üçün povestdən istifadə edirlər. Eyni zamanda, elektron ədəbiyyatın inkişafı ilə povest janrı onlayn platformalarda da geniş yayılıb. Çünki bu janr, həm vaxtı az olan oxucular, həm də yazıçılar üçün əlverişlidir.

Povest bədii ədəbiyyatın maraqlı və dərin mənalı janrlarından biridir. Həm hekayə qədər qısa deyil, həm də roman qədər uzanmır. Bu xüsusiyyəti onu həm oxucular, həm də yazıçılar üçün cazibədar edir. Azərbaycan ədəbiyyatında da bu janr dəyərli nümunələrlə zəngindir və gələcəkdə də inkişaf potensialına malikdir.