Filial nədir?
Filial anlayışı, əsas şirkətin və ya təşkilatın bir hissəsi olaraq fəaliyyət göstərən, lakin başqa ünvanda yerləşən və müəyyən səviyyədə müstəqil idarəetmə imkanına sahib olan bölməni ifadə edir. Bir çox hallarda filiallar ana müəssisənin fəaliyyət sahələrini genişləndirmək, müştəriyə daha yaxın olmaq və xidmətləri daha əlçatan etmək məqsədi ilə yaradılır. Filiallar, həm özəl sektorda, həm də dövlət qurumlarında geniş yayılıb.
Filialın bir neçə əsas xüsusiyyəti var:
- Əsas şirkətə bağlılıq: Hüquqi baxımdan filial ana şirkətdən asılıdır və müstəqil hüquqi şəxs sayılmır.
- Maliyyə və hüquqi məsuliyyət: Filialın fəaliyyəti nəticəsində yaranan maliyyə və hüquqi öhdəliklər ana şirkətin məsuliyyətində olur.
- İdarəetmə: Filialın öz rəhbəri və işçiləri ola bilər, lakin ümumi qərarlar əsas şirkət tərəfindən verilir.
- Ünvan fərqi: Filial əsas şirkətin yerləşdiyi ünvandan fərqli bir yerdə yerləşir.
Filial və nümayəndəlik fərqi
Filialla nümayəndəlik tez-tez qarışdırılsa da, aralarında mühüm fərqlər var. Nümayəndəlik sadəcə olaraq əsas müəssisənin maraqlarını təmsil edir və kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olmur. Filial isə əksinə, əsas şirkətin kommersiya fəaliyyətini birbaşa həyata keçirə bilər – məhsul satmaq, xidmət göstərmək və s. Bu səbəbdən filialların yaradılması hüquqi və vergi baxımından daha mürəkkəb prosesdir.
Filialların üstünlükləri
Filial açmağın şirkətlər üçün bir çox üstünlükləri mövcuddur:
- Yeni bazarlara çıxış: Filiallar şirkətin fəaliyyət dairəsini genişləndirərək, fərqli coğrafi bölgələrdə fəaliyyətə imkan yaradır.
- Müştəriyə yaxınlıq: Müştərilərlə daha sıx əlaqə qurmaq və onlara daha tez və effektiv xidmət göstərmək olur.
- Brendin tanınması: Fərqli bölgələrdə fəaliyyət filialın ana brendi tanıtmasına kömək edir.
- İqtisadi üstünlüklər: Yerli bazarlarda fəaliyyət vergi və logistika baxımından şirkətə əlavə faydalar verə bilər.
Filialın yaradılması üçün prosedur
Filial açmaq üçün aşağıdakı addımlar atılır:
- Əsas şirkət tərəfindən filialın yaradılması haqqında qərar qəbul olunur.
- Filialın ünvanı, rəhbəri və fəaliyyəti ilə bağlı məlumatlar hazırlanır.
- Əlaqədar dövlət orqanlarına (məsələn, Vergilər Nazirliyinə) müraciət edilərək qeydiyyat prosesi başa çatdırılır.
- Filial üçün ayrıca bank hesabı və möhür əldə edilir.
- Lazım gələrsə, əməkdaşlar üçün işə qəbul prosesi aparılır.
Filialların hüquqi statusu
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, filiallar müstəqil hüquqi şəxs sayılmır. Bu o deməkdir ki, onların imzaladığı müqavilələr, maliyyə öhdəlikləri və digər hüquqi hərəkətləri ana şirkətin adından həyata keçirilir. Filialın fəaliyyəti, əsas şirkətin hüquq və öhdəlikləri çərçivəsində dəyərləndirilir. Bu həm şirkətin qorunmasını, həm də idarəetmənin mərkəzləşdirilməsini təmin edir.
Dövlət və beynəlxalq təşkilatlarda filial
Filial anlayışı təkcə kommersiya qurumlarında deyil, həm də dövlət və beynəlxalq təşkilatlarda tətbiq olunur. Məsələn, bir bankın rayon filialı və ya BMT-nin Azərbaycandakı filialı kimi. Bu filiallar, əsas qurumun qərar və proqramlarını yerli səviyyədə həyata keçirmək məqsədi daşıyır.
Filialın bağlanması və ləğvi
Bəzən şirkət müəyyən səbəblərə görə filialın fəaliyyətinə son vermək qərarına gələ bilər. Bu zaman filialın rəsmi şəkildə bağlanması və dövlət orqanlarında qeydiyyatdan çıxarılması tələb olunur. Bu prosesdə bütün borc və öhdəliklərin yerinə yetirilməsi, müqavilələrin bağlanması və işçilərlə münasibətlərin tənzimlənməsi vacibdir.
Filial – şirkətin fəaliyyətini genişləndirmək və müştərilərə daha yaxın olmaq üçün istifadə etdiyi mühüm vasitədir. Onun yaradılması, idarə olunması və bağlanması prosesləri hüquqi və təşkilati baxımdan əhəmiyyətlidir. İstər kommersiya, istərsə də dövlət strukturlarında filiallar təşkilati strukturun effektivliyini artırır və xidmət keyfiyyətini yüksəldir.