Qoruq nədir?

Qoruq, təbiətin nadir və qiymətli ekosistemlərini, bitki və heyvan növlərini qorumaq məqsədilə yaradılmış xüsusi mühafizə olunan əraziyə deyilir. Bu ərazilər dövlət tərəfindən qanunla qorunur və burada insan fəaliyyətinə ciddi məhdudiyyətlər qoyulur.

Qoruqların məqsədi

Qoruqların yaradılmasının əsas məqsədləri aşağıdakılardır:

• Nadir flora və faunanın qorunması – Nəsli kəsilməkdə olan bitki və heyvan növlərinin mühafizəsi.
• Ekosistemlərin sabitliyinin təmin olunması – Meşə, çay, göl və digər təbii ekosistemlərin qorunması.
• Elmi araşdırmalar üçün şərait yaradılması – Təbiət haqqında yeni biliklərin əldə olunması.
• Ekoturizmin inkişafı – İnsanlara təbiəti öyrənmək və dəyərləndirmək üçün imkan yaratmaq.

Qoruqların növləri

Dünyada və Azərbaycanda qoruqlar bir neçə əsas kateqoriyaya bölünür:

Dövlət təbiət qoruqları

Bu tip qoruqlar tam mühafizə olunan ərazilərdir və burada insan fəaliyyəti qəti qadağandır. Məsələn, Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu Azərbaycanda nadir su quşlarını qorumaq məqsədilə yaradılmışdır.

Milli parklar

Qoruqlardan fərqli olaraq, milli parklarda müəyyən turistik və elmi fəaliyyətlərə icazə verilir. Məsələn, Şahdağ Milli Parkı həm təbiəti qorumaq, həm də turizmi inkişaf etdirmək məqsədilə yaradılmışdır.

Biosfer qoruqları

UNESCO tərəfindən müəyyən edilən bu qoruqlar xüsusi ekosistemlərin qorunmasına xidmət edir. Burada insanlar müəyyən şərtlər çərçivəsində fəaliyyət göstərə bilər.

Qoruqlarda qadağan olunan fəaliyyətlər

Qoruqlarda aşağıdakı fəaliyyətlər qəti qadağandır:

• Ovçuluq və balıqçılıq
• Ağacların kəsilməsi və torpağın istismarı
• Tullantıların atılması və çirkləndirmə
• Sənaye və kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri

Azərbaycanda qoruqlar

Azərbaycanda bir neçə məşhur qoruq fəaliyyət göstərir:

• Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu – Su quşlarının qorunması məqsədilə yaradılmışdır.
• İlisu Dövlət Təbiət Qoruğu – Dağ ekosistemlərinin mühafizəsi üçün vacib ərazidir.
• Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğu – Nadir heyvan və bitki növlərini qorumaq məqsədilə yaradılmışdır.

Qoruqların insanlara faydası

Qoruqlar yalnız təbiət üçün deyil, insanlar üçün də vacibdir. Onlar:

• Təmiz hava və su mənbələrini qoruyur.
• İnsanların ekoturizm və istirahət ehtiyaclarını qarşılayır.
• Ekoloji balansın qorunmasına kömək edir.