Rentabellik nədir?

Rentabellik, bir müəssisənin və ya layihənin mənfəət əldə etmək qabiliyyətini ölçən mühüm maliyyə göstəricisidir. Bu anlayış, gəlirlilik səviyyəsini və sərf olunan resursların nə qədər səmərəli istifadə edildiyini qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Rentabellik həm fərdi layihələr, həm də ümumi biznes fəaliyyətləri üçün iqtisadi göstərici kimi əhəmiyyətlidir.

Rentabellik, gəlirin xərclərlə müqayisəsini göstərən faiz dərəcəsidir. Müəssisələrdə rentabellik yüksək olduğu halda, bu, onların fəaliyyətlərinin səmərəli olduğunu və mənfəətin artırıldığını göstərir. Rentabellik aşağı olduqda isə səmərəsizlik və resursların düzgün istifadə olunmaması ehtimalı artır.

Rentabellik növləri

Ümumi rentabellik-bu göstərici, ümumi gəlirlərin xərclərə nisbətini əks etdirir. Əsasən, müəssisənin ümumi fəaliyyətinin səmərəliliyini qiymətləndirmək üçün istifadə edilir.

Əməliyyat rentabelliyi-əməliyyat fəaliyyətlərindən əldə olunan gəlirin xərclərə nisbətidir. Əsas diqqət əsas əməliyyat fəaliyyətlərinə yönəldilir.

Aktivlərin rentabelliyi (ROA)-aktivlərin rentabelliyi, müəssisənin ümumi aktivlərinin mənfəət əldə etmək üçün nə qədər effektiv istifadə edildiyini ölçür.

Kapitalın rentabelliyi (ROE)-bu göstərici, müəssisənin kapital qoyuluşlarına nə qədər gəlir əldə etdiyini göstərir.

Rentabellik necə hesablanır?

Rentabellik müxtəlif üsullarla hesablanır, lakin əsas formula aşağıdakı kimidir:

Rentabellik (%) = (Mənfəət / Xərclər) × 100

Bu formul mənfəət və xərclərin nisbətini faiz şəklində təqdim edir.

Praktik nümunə

Müəssisə bir layihə üçün 10,000 manat xərcləyir və nəticədə 12,000 manat gəlir əldə edir. Rentabellik bu halda belə hesablanır:

Rentabellik (%) = [(12,000 – 10,000) / 10,000] × 100 = 20%

Bu o deməkdir ki, müəssisə xərclərinin 20%-i qədər mənfəət əldə etmişdir.

Rentabelliyin əhəmiyyəti

Rentabellik, müəssisənin gələcəkdə hansı layihələrə investisiya yatırmalı olduğunu müəyyən etməsinə kömək edir.

Rentabellik göstəricisi müəssisənin resurslardan necə səmərəli istifadə etdiyini və fəaliyyətlərindən nə qədər mənfəət əldə etdiyini göstərir.

Yüksək rentabellik göstəricisi müəssisənin bazar şəraitində daha güclü mövqeyə sahib olduğunu göstərir.

Rentabellik göstəricilərinin çatışmazlıqları

• Qısa müddətli nəticələrə fokuslanmaq riskini yaradır.
• Gəlirlərin qeyri-daimi olması rentabellik göstəricilərini mənfi təsirləyə bilər.
• Digər maliyyə göstəriciləri ilə birlikdə təhlil edilmədikdə yanlış nəticələrə səbəb ola bilər.

Rentabelliyin artırılması yolları

• Xərclərin azaldılması: Əməliyyat xərclərini optimallaşdırmaq rentabelliyi artırır.
• Gəlirlərin artırılması: Satışları artırmaq və müştəri bazasını genişləndirmək bu sahədə vacibdir.
• Səmərəli idarəetmə: Resursların düzgün idarə olunması mənfəəti artırır.