Server nədir?

Server, müxtəlif xidmətləri təmin edən və şəbəkədə digər kompüterlərə məlumat və ya resurslar təqdim edən bir kompüter və ya proqram sistemidir. Əsasən böyük təşkilatlarda, məlumat mərkəzlərində və internet üzərində işləyən veb-saytlarda serverlər çox geniş istifadə olunur. Serverlər məlumatların saxlanması, idarə edilməsi və mübadiləsini həyata keçirir və bu funksiyaları yerinə yetirərkən böyük hesablama gücü tələb edirlər.

Bu məqalədə serverlərin nə olduğunu, onların iş prinsiplərini, əsas növlərini və server texnologiyasının gündəlik həyatdakı rolunu izah edəcəyik.

Server nə deməkdir?

Server, şəbəkə daxilində digər kompüterlərə xidmət göstərən bir qurğudur. O, məlumatların saxlanması, işlənməsi və müştəri kimi fəaliyyət göstərən digər cihazlara (klientlərə) bu məlumatları təmin etmək üçün istifadə olunur. Serverlər xüsusi proqramlar vasitəsilə idarə olunur və fərqli xidmətlər (məlumat bazası, veb, e-poçt və s.) təqdim edirlər.

Serverlərin əsas funksiyası, istifadəçilərin tələblərinə cavab vermək və onlara lazım olan məlumatları və ya xidmətləri təqdim etməkdir. Məsələn, bir veb sayta daxil olduğunuz zaman veb server, həmin saytı sizin brauzerinizə göstərən məlumatları təqdim edir.

Serverin iş prinsipi

Serverin iş prinsipi müştəri-server modelinə əsaslanır. Bu modeldə server məlumat və ya xidmət təqdim edən tərəf, müştəri isə bu xidmətlərdən istifadə edən tərəfdir. Müştəri serverə bir sorğu göndərir, server isə bu sorğunu alır, işləyir və cavab olaraq müvafiq məlumatı və ya xidməti müştəriyə qaytarır.

Müştəri-server modeli, kompüter şəbəkələrində məlumatların ötürülməsi üçün istifadə olunan bir strukturdur. Bu modeldə müştəri (istifadəçi) serverdən sorğu göndərir, server bu sorğunu qəbul edir və sorğuya uyğun olaraq cavab verir. Məsələn, bir istifadəçi internet üzərindən bir veb saytı ziyarət edərkən, müştərinin brauzeri serverdən bu saytı tələb edir və server cavab olaraq veb səhifəsini təqdim edir.

Serverlər sorğu-cavab prinsipi ilə işləyir. Müştərilər sorğu göndərdikdə server bu sorğuları qəbul edir, emal edir və müvafiq cavabları geri qaytarır. Bu proses serverlərin sürətli və effektiv olmasını tələb edir, çünki bir çox istifadəçi eyni anda sorğu göndərə bilər.

Serverlər xüsusi proqramlar və əməliyyat sistemləri vasitəsilə işləyir. Server proqramları müəyyən xidmətləri idarə edir, məsələn, veb serverlər veb səhifələrini təqdim edir, məlumat bazası serverləri isə məlumat bazalarını idarə edir. Server əməliyyat sistemləri, adətən, böyük məlumatların işlənməsinə və yüksək performansa yönəldilmiş olur. Linux və Windows Server ən geniş yayılmış server əməliyyat sistemləridir.

Server növləri

Serverlərin bir çox növləri mövcuddur və onların hər biri müəyyən məqsəd və funksiyalara xidmət edir. Aşağıda serverlərin əsas növlərini izah edəcəyik:

Veb server, internet üzərindən veb səhifələr təqdim edən serverdir. Veb serverlər istifadəçilərin brauzerlərindən daxil olan HTTP sorğularını alır və bu sorğulara uyğun olaraq müvafiq veb səhifələrini müştərilərə təqdim edir. Ən çox istifadə olunan veb serverlərə Apache və Nginx daxildir.

Məlumat bazası serveri, məlumat bazalarını idarə edən serverdir. Bu serverlər böyük məlumatların saxlanılması və bu məlumatların müştərilərə təqdim edilməsi üçün istifadə olunur. MySQL, Oracle və Microsoft SQL Server məşhur məlumat bazası serverlərindən biridir.

Fayl serveri, şəbəkədə yerləşən və müştərilərin fayllara uzaqdan çıxışını təmin edən serverdir. Fayl serverləri faylların təhlükəsiz saxlanmasını və müştərilərə rahat paylaşım imkanını təmin edir. Bu növ serverlər, əsasən, böyük təşkilatlarda və müəssisələrdə məlumatların idarə olunması üçün istifadə olunur.

E-poçt serveri, e-poçt mesajlarının saxlanması, emalı və göndərilməsi funksiyalarını həyata keçirən serverdir. Bu serverlər SMTP, IMAP və POP3 protokolları vasitəsilə işləyir. Microsoft Exchange və Postfix ən çox istifadə olunan e-poçt serverləridir.

Oyun serverləri, onlayn oyunların idarə olunması və oyunçuların əlaqəsini təmin etmək üçün istifadə olunan serverlərdir. Bu serverlər oyun məlumatlarını saxlayır və oyunçular arasında məlumat mübadiləsi üçün müştəri-server modelini istifadə edir.

Serverlərin üstünlükləri

Serverlər məlumatların idarə olunmasında və paylanmasında çox mühüm rol oynayır və bir çox üstünlüklərə malikdir. Aşağıda serverlərin əsas üstünlüklərini qeyd edəcəyik:

Serverlər məlumatların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün istifadə olunur. Onlar müştərilərin məlumatlarını təhlükəsiz saxlamaq, şəbəkədəki məlumat mübadiləsini şifrələmək və viruslardan qorumaq üçün optimallaşdırılıb.

Serverlər bir çox müştərinin məlumatlarına və xidmətlərinə mərkəzləşdirilmiş çıxış təmin edir. Bu, məlumatların asan idarə olunmasına və paylaşımına kömək edir, həmçinin ehtiyac yarandıqda məlumatların mərkəzi bir yerdən idarə olunmasını mümkün edir.

Serverlər yüksək performans və sabitlik təmin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu, bir çox müştərinin eyni anda sorğu göndərdiyi hallarda belə serverlərin yüksək sürətlə cavab verə bilməsini təmin edir.

Serverlərin istifadə sahələri

Serverlər müxtəlif sahələrdə geniş istifadə olunur və onların əhatə dairəsi çox genişdir. Aşağıda serverlərin əsas istifadə sahələrini qeyd edəcəyik:

İnternetdəki bütün veb saytlar serverlər vasitəsilə işləyir. Veb serverlər sayəsində istifadəçilər internetə daxil olaraq müxtəlif veb səhifələrə baxış keçirə bilir və istədikləri məlumatları əldə edirlər.

Şirkətlər və müəssisələr məlumatlarının mərkəzləşdirilmiş idarə olunması, təhlükəsizlik və məhsuldarlıq üçün serverlərdən istifadə edirlər. Məlumatların fayl serverləri vasitəsilə saxlanması və paylanması müəssisələrin iş proseslərini daha effektiv edir.

Oyun serverləri, onlayn oyunların təşkilində mühüm rol oynayır. Oyunçular serverlər vasitəsilə əlaqə qurur, oyun məlumatlarını paylaşır və real vaxtda bir-birləri ilə rəqabət aparırlar.

Serverlər, şəbəkələrdə məlumatların və xidmətlərin mübadiləsini təmin edən qurğulardır. Onlar böyük məlumatların idarə edilməsi, paylanması və müştəri sorğularının cavablandırılması üçün geniş istifadə olunur. Server texnologiyası, veb serverlərdən məlumat bazası serverlərinə qədər çox müxtəlif sahələrdə tətbiq olunur və müasir texnologiyanın əsasını təşkil edir.