Sivilizasiya Nədir?

Sivilizasiya insan cəmiyyətinin müəyyən inkişaf səviyyəsinə çatdığını, mədəni, iqtisadi, sosial və texnoloji tərəqqini ifadə edir. Bu anlayışın mənası genişdir və müxtəlif aspektlərdən ələ alınır. Gəlin sivilizasiyanı daha dərinlə araşdıraq və onun əsas xüsusiyyətlərini başa düşək.

Sivilizasiyanın tərifi

Sivilizasiya, insan cəmiyyətinin maddi və mədəni tərəqqisini, şəhər həyatının inkişafını, qanunlar və dövlət quruluşlarının yaranmasını, elm və texnologiya sahəsindəki nailiyyətləri əhatə edən bir termindir. Əsasən, sivilizasiya ibtidai həyat tərzindən mütərəqqi və təşkilatlanmış cəmiyyətə keçidi simvollaşdırır.

Sivilizasiyanın təkamülü

İnsan cəmiyyəti tarix boyu müxtəlif inkişaf mərhələlərindən keçmişdir. Sivilizasiya anlayışı ilə bağlı mühüm hadisələr və mərhələlər bunlardır:

• Kənd təsərrüfatının inkişafı: İnsanların ovçuluqdan və yığıcılıqdan yerleşik həyata keçməsi.
• Şəhərlərin yaranması: İlk şəhərlər Mesopotamiya, Misir, Hindistan və Çin sivilizasiyalarında yaranmışdır.
• Dövlət və qanunların yaranması: Sivilizasiya ilə birlikdə cəmiyyətlər təşkilatlanır, qanunlar və dövlət idarəetməsi meydana çıxır.

Sivilizasiyanın əsas xüsusiyyətləri

Sivilizasiyanı digər cəmiyyət formalarından fərqləndirən bəzi əsas xüsusiyyətlər var:

• Yazının inkişafı: İlk yazı sistemləri sivilizasiyaların təməl göstəricilərindən biridir. Bu, biliklərin nəsildən-nəsilə ötürülməsini və dövlət idarəetməsinin güclənməsini təmin etdi.
• Sosial struktur: Sivilizasiya daha mürəkkəb sosial strukturların yaranması ilə seçilir. Cəmiyyətdə sosial təbəqələr formalaşır, iqtisadi və siyasi güclərin paylanması daha təşkilatlanmış olur.
• Mədəni inkişaf: İncəsənət, ədəbiyyat, fəlsəfə, elm və texnologiyanın inkişafı sivilizasiyanın tərkib hissəsidir.

Dünyada ən məşhur sivilizasiyalar

Tarix boyu müxtəlif sivilizasiyalar yaranmış və inkişaf etmişdir. Bu sivilizasiyalar insan cəmiyyətinin inkişafında mühüm rol oynamışdır:

• Mesopotamiya Sivilizasiyası: Tarixin ən qədim sivilizasiyalarından biri olan Mesopotamiya, Fərat və Dəclə çaylarının arasında yaranmışdır.
• Misir Sivilizasiyası: Qədim Misir Nil çayı sahillərində inkişaf etmişdir və piramidaları ilə tanınır.
• Roma Sivilizasiyası: Roma imperiyası Avropada geniş əraziləri əhatə etmiş və güclü hüquq sistemi ilə tarixə iz qoymuşdur.
• Çin Sivilizasiyası: Qədim Çin sivilizasiyası Asiyanın əsas sivilizasiyalarından biri olmuş və müasir dünya üçün bir çox texnoloji yeniliklər bəxş etmişdir.

Sivilizasiyanın inkişafı üzərində təsirli amillər

Sivilizasiyanın inkişafına bir çox amillər təsir edir. Bunlar həm təbii resurslar, həm də coğrafi mövqeyə bağlı ola bilər:

• İqlim və təbii resurslar: Əkinçilik üçün münbit torpaqlar və su resursları sivilizasiyaların inkişafı üçün əsas şərtlərdən biridir.
• Coğrafi mövqe: Dəniz yollarına yaxınlıq və ya təbii sərhədlərlə qorunma sivilizasiyaların inkişafında mühüm rol oynamışdır.

Sivilizasiyanın çağdaş düşüncəsi

Müasir dövrdə sivilizasiya anlayışı qloballaşma və texnoloji inkişafla bağlı yeni bir mərhələyə qədəm qoymuşdur. Müasir cəmiyyətlərdə informasiya texnologiyaları və innovasiyalar sivilizasiyanın əsas atributları sayılır.