Zərdəçal nədir?

Zerdeçal (Curcuma longa); Zəncəfil fəsiləsindən (Zingiberaceae) sarı çiçəkli və iri yarpaqlı çoxillik otlu bitki cinsidir. Vətəni Cənubi Asiyadır.

Zərdəçal haqqında daha ətraflı:

Digər adlar: zərdəçal, zəfəran kökü, sarıkök, hind zəfəranı. Asiyanın tropik bölgələrində, xüsusən Pakistan, Hindistan, Çin və Banqladeşdə böyüyür. Bitkinin yeraltı əsas kökləri yumurta və ya armud şəklindədir. Yan kökləri barmaqşəkillidir. Rizomların yuxarı səthi sarımtıl, daxili səthi isə sarıdır. Acı dadı var.

Bir az kəskin, acı dadı və torpaq aroması olan zerdeçalın tərkibində ona canlı sarı rəng verən curcuminoidlər, dimetoksi curcumin, bisdemetoxycurcumin, turmeron, atlanton, zingiberone, şəkərlər, zülallar və qatranlar kimi uçucu yağlar var. Salatlara və yeməklərə ləzzət qatmaq üçün əlavə oluna bilən zerdeçal gündə 1-2 qaşıq toz şəklində də istehlak edilə bilər ki, bu da immunitet sistemini güclü saxlamaqda xüsusilə təsirlidir.

Artrit, həzm pozğunluqları, tənəffüs yolları infeksiyaları, allergiya, qaraciyər xəstəlikləri və depressiya üçün təbii müalicə kimi istifadə olunur. Araşdırmalar göstərir ki, zerdəçal infeksiyalar və bəzi xərçənglərlə mübarizə aparmağa, iltihabı azaltmağa və həzm problemlərini müalicə etməyə kömək edir.

Artrit, həzm pozğunluqları, tənəffüs yolları infeksiyaları, allergiya, qaraciyər xəstəlikləri və depressiya üçün təbii müalicə kimi istifadə olunur. Araşdırmalar göstərir ki, zerdəçal infeksiyalar və  xərçəng xəstəliyi ilə mübarizə aparmağa, iltihabı azaltmağa və həzm problemlərini müalicə etməyə kömək edir.

Zerdəçalın qida dəyəri nədir?

Bir xörək qaşığı zerdəçal tozunun tərkibində olan qida dəyərləri aşağıdakılardır:

• Kalori: 29 kkal
• Karbohidratlar: 6,31 qram
• Protein: 0,91 qram
• Lif: 2,1 qram
• Yağ: 0,31 qram
• Şəkər: 0,3 q

Həmçinin gündəlik maqnezium ehtiyacının 26%-ni, dəmir ehtiyacının 16%-ni, kalium ehtiyacının 5%-ni və C vitamininin 3%-ni qarşılayır.

Zerdəçalın faydaları nələrdir?

Tərkibində təbii iltihabəleyhinə curcumin olan zerdəçal orqanizmi infeksiyalardan təmizləyir, hüceyrə zədələnməsinin qarşısını alır, qaz və həzmsizlik kimi həzm sistemi problemlərinə faydalıdır, bədəni ürək-damar xəstəliklərinə qarşı qoruyur, ağrıları yüngülləşdirir və nevroloji sağlamlığı dəstəkləyir.

Ümumilikdə zerdəçalın faydaları aşağıdakılardır:

• Zerdəçal immuniteti gücləndirir.
• Ağrıları azaldır.
• İltihabın qarşısını alır.
• Ürək-damar sağlamlığını dəstəkləyir.
• Sızanaq, ekzema və sədəf kimi dəri xəstəliklərini sakitləşdirir.
• Yaddaş və diqqəti yaxşılaşdırır. Alzheimer xəstəliyinin müalicəsində kömək edə bilər.
• Qaraciyər funksiyalarını yaxşılaşdırır.
• Bədəni toksinlərdən təmizləyir.
• Qan şəkərini balanslaşdırır.
• Üst tənəffüs yollarının infeksiyaları nəticəsində yaranan öskürək və boğaz ağrısı kimi simptomları aradan qaldırır.
• Həzm sistemini tənzimləyir, şişkinlik, qaz və həzmsizlik üçün faydalıdır.
• Zerdeçalın antioksidan təsiri sərbəst radikalları neytrallaşdırır.
• Tərkibində xərçəng hüceyrələrinin yayılmasının qarşısını alan antioksidanlar var.
• Xolesterolu aşağı salır.
• Depressiyanın təsirlərini azaldır.
• Yaşlanma əleyhinə təsirə malikdir.

Zerdəçalı təbii şəkildə qəbul etmək tövsiyə olunur. Ancaq zerdəçaldan faydalanmaq üçün bu dəyərli ədviyyatı mütəmadi olaraq istehlak etməlisiniz. Ədviyyat kimi istifadə edə bilərsiniz. Zerdəçal alarkən onu sərin, qaranlıq yerdə saxlayın. Çünki hava ilə təmasda olanda keyfiyyəti aşağı düşür.

Zerdeçal necə istehlak edilməlidir?

Zerdeçal müxtəlif yollarla istehlak edilə bilər: Yeməklərə əlavə etmək: Zerdəçal tozu və ya təzə rəndələnmiş zerdəçal kökü yeməklərdə ədviyyat kimi istifadə edilə bilər. Yemək bişirərkən və ya bişirildikdən sonra bir çay qaşığı zerdəçal tozu və ya təzə rəndələnmiş zerdəçal kökü əlavə etmək məqsədəuyğun ola bilər.

 Qara bibərlə birlikdə istifadə etmək: Qara bibərdə olan piperin adlı birləşmə zerdəçalın bədəndə udulmasını artıra bilər. Buna görə də, zerdəçal istehlak edərkən, bir az qara bibərlə istifadə etmək daha təsirli ola bilər.

Yağla istifadə edin: Zerdəçalı yağla birlikdə qəbul etmək onun xüsusilə curcumin’in bədən tərəfindən daha yaxşı mənimsənilməsinə kömək edə bilər. Zerdəçalı zeytun yağı və ya kokos yağı kimi sağlam yağlarla birləşdirsəniz, təsirini artıra bilərsiniz.

Zerdeçal çayı: Zerdəçal çay kimi də istehlak edilə bilər. 2 stəkan suyu qaynadın və üzərinə 1 çay qaşığı toz və ya rəndələnmiş zerdeçal əlavə edin. Qarışıq təxminən 10 dəqiqə dəmlənməsinə icazə verilir. İstəyə görə limon da əlavə edə bilərsiniz. Tablet və ya kapsul şəklində istifadə edin: Sağlamlıq baxımından yüksək miqdarda zərdəçalı qəbul etmək istəyirsinizsə, tablet və ya kapsul şəklində konsentratlaşdırılmış zerdəçal əlavələri mütəxəssis həkim nəzarəti altında istifadə edilə bilər.

Zərdəçal zərərlidirmi?

Bitki mənşəli əlavələrdən və ya zerdəçal kimi ədviyyatlardan istifadə etməzdən əvvəl, xüsusən də xroniki xəstəliyiniz, allergiyanız varsa,və ya müntəzəm dərman qəbul etdiyiniz halda, həkimə müraciət etmək vacibdir.

Zerdəçalın yan təsirləri və riskləri bunlardır:

Tərkibində ağır metallar ola bilər: Yüksək hava çirkliliyi olan ərazilərdən gələn ədviyyatlarda ağır metallar ola bilər. Bu, böyrək və qaraciyərin sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər.

Mədə pozğunluqları: Bəzi insanlar ürəkbulanma və ishal kimi yan təsirlərlə qarşılaşa bilər. Allergiya və ya mədə narahatlığı olan insanlar zerdəçalı qəbul edə bilməzlər.

Dərman qarşılıqlı təsiri: Zerdəçal bəzi dərmanlarla qarşılıqlı təsir göstərə bilər. Bu səbəbdən dərman istifadə edən insanların həkimləri ilə məsləhətləşmədən zerdəçal əlavələri qəbul etməmələri tövsiyə olunur.

Hamiləlik və əmizdirmə: Hamiləlik və əmizdirmə zamanı curcumin tərkibli əlavələrin istifadəsi tövsiyə edilmir, lakin ədviyyat kimi az miqdarda istehlak edilə bilər.

Dəmir çatışmazlığı anemiyası: Dəmir çatışmazlığı anemiyası olan insanlarda çox miqdarda zerdəçal istehlakı dəmirin udulmasına təsir göstərə bilər.

Öd daşları, öd yollarının tıxanması, qaraciyər problemləri: Zerdəçal öd ifrazını artıraraq bəzi öd kisəsi və qaraciyər problemlərinə səbəb ola bilər.

Qan durulaşdıran dərmanlar, diabet, reflü dərmanları: Bu cür dərmanlardan istifadə edən insanlara zerdəçal istehlak etməzdən əvvəl həkimləri ilə məsləhətləşmələri tövsiyə olunur.

Qanın laxtalanması və əməliyyatlar: Zerdəçal qan laxtalanmasını zəiflədə bilər, bu da əməliyyatdan əvvəl və sonra qanaxma riskini artıra bilər.

Testosteron səviyyəsi və məhsuldarlıq: Zerdəçal testosteron səviyyələrini aşağı sala və sperma hərəkətliliyini azalda bilər ki, bu da məhsuldarlığa mənfi təsir göstərə bilər.