Ampula nədir?
Ampula — tibbdə istifadə olunan, içərisində maye dərman preparatları olan, şüşədən hazırlanmış kiçik və qapalı qabdır. Ampulalar əsasən inyeksiya (iynə) yolu ilə tətbiq edilən dərmanların saxlanması və istifadəsi üçün nəzərdə tutulur. Onlar steril şəraitdə hazırlanır və tərkibindəki maddələrə havanın və xarici mühitin təsir etməsinin qarşısını alır.
Ampulalar, tibb sahəsində təhlükəsizlik, dəqiqlik və səmərəliliyin təmin olunması üçün geniş istifadə olunur. Eyni zamanda, bəzi kosmetik və bioloji preparatlar da ampula formasında təklif edilir.
Ampulanın quruluşu
Ampula adətən silindrik və ya damcı formalı şüşə qablardan ibarət olur. Onun üst hissəsi incədir və xüsusi işarə (boyun hissəsindəki nöqtə və ya xətt) ilə qeyd olunur. Bu hissə qırılaraq dərmanın çıxarılması təmin olunur.
Ampulanın quruluşunda əsas hissələr bunlardır:
- Gövdə: Dərmanın saxlandığı əsas hissə.
- Boyun: Qırılma nöqtəsi, dərmana girişin olduğu yer.
- Qapaq hissəsi: Qırıldıqdan sonra iynənin daxil olacağı açıq sahə.
Şüşə ampulalar həm şəffaf, həm də qəhvəyi (UV şüalardan qorumaq üçün) formada olur.
Ampulanın istifadəsi
Ampuladan istifadə zamanı steril qaydalara ciddi şəkildə əməl olunmalıdır. İstifadə prosesi aşağıdakı kimi aparılır:
- Ampula silkələnərək dərmanın tam həll olunması təmin edilir.
- Qırılacaq hissəsi spirtlə silinir.
- Boyun hissəsi işarə olunan yerdən ehtiyatla qırılır.
- Şprisin iynəsi ampulaya daxil edilərək maye çəkilir.
- Hava qabarcıqları çıxarılır və inyeksiya aparılır.
Bu prosedur həm xəstənin, həm də tibb işçisinin təhlükəsizliyi baxımından çox önəmlidir.
Ampulanın üstünlükləri
Ampula istifadəsinin bir sıra üstünlükləri vardır:
- Sterillik təmin olunur: Hər ampula yalnız bir dəfə istifadə edilir.
- Doz dəqiqliyi: Dərman artıq müəyyən dozada qablaşdırıldığı üçün səhv riski azalır.
- Uzunmüddətli saxlanma: Dərman ampulada daha uzun müddət effektivliyini qoruyur.
- Təhlükəsiz nəqliyyat: Kiçik və yüngül olması səbəbindən asan daşınır.
Bu səbəbdən ampulalar həm xəstəxanalarda, həm də ev şəraitində istifadə üçün çox əlverişlidir.
Ampula və flakon fərqi
Ampula ilə flakon çox zaman qarışdırılır. Hər ikisi dərmanların qablaşdırılmasında istifadə olunsa da, fərqləri vardır:
- Ampula birdəfəlik istifadə üçündür, flakon isə çox zaman çoxdozalı olur və bir neçə dəfə istifadə edilə bilər.
- Ampula qapalı şüşə olur, qırılaraq açılır. Flakon isə qapaqlı və ya rezin tıxaclı olur.
- Ampulada hava ilə təmas olmaz, flakon isə iynə vasitəsilə deşilərək istifadə edilir.
Ampula formalarında olan dərmanlar
Ampula şəklində təqdim olunan dərmanlar əsasən aşağıdakılardır:
- Ağrıkəsicilər (məsələn: Analgin, Diklofenak)
- Antibiotiklər
- Vitamin preparatları (B kompleks vitaminləri)
- Hormon preparatları (kortikosteroidlər, insulin və s.)
- Sedativ və ya narkotik maddələr (yalnız reseptlə)
Bu dərmanlar əksər hallarda əzələ (intramüskulyar), damar (intravenoz) və ya dəri altına (subkutan) vurulur.
Ampula ilə işləyərkən təhlükəsizlik qaydaları
Ampula ilə işləyərkən aşağıdakı qaydalara əməl etmək vacibdir:
- Qırıq hissələrin əli kəsməməsi üçün salfet və ya qoruyucu material istifadə edilməlidir.
- Hər istifadədən sonra ampulanın qalıqları təhlükəsiz şəkildə atılmalıdır.
- Dozanı aşmamaq üçün həkim təlimatına uyğun istifadə olunmalıdır.
- Dərmanın rəngi və şəffaflığı yoxlanmalıdır — bulanıqlıq və çöküntü varsa istifadə olunmamalıdır.
Bu sadə qaydalarla həm pasiyentin, həm də tibb işçisinin sağlamlığı qorunmuş olur.