CMR nədir?
CMR (Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road) – beynəlxalq yükdaşıma müqaviləsi haqqında konvensiyadır. Bu konvensiya 1956-cı ildə qəbul edilib və avtomobil yolu ilə beynəlxalq yük daşımalarının hüquqi çərçivəsini müəyyənləşdirir. CMR sənədi, daşıyıcı, yük göndərici və alıcı arasında bağlanmış müqaviləni təsdiqləyən əsas sənədlərdən biridir.
CMR konvensiyası beynəlxalq yük daşımalarında bir sıra hüquqi qaydaları və standartları müəyyənləşdirir:
- Beynəlxalq yük daşımalarında vahid qaydalar yaratmaq
- Daşıyıcı, göndərici və alıcının hüquq və vəzifələrini müəyyən etmək
- Daşıma zamanı baş verən zərərlər və itkilərlə bağlı məsuliyyət bölgüsünü tənzimləmək
- Gömrük və sərhəd prosedurlarını sadələşdirmək
CMR sənədi, yük daşınmasını təsdiq edən və bütün iştirakçılar üçün hüquqi qüvvəyə malik olan bir müqavilə sənədidir. O, aşağıdakı əsas məlumatları ehtiva edir:
- Göndəricinin və alıcının adı və ünvanı
- Daşıyıcının məlumatları
- Yükün təsviri və miqdarı
- Daşıma şərtləri və marşrutu
- Göndərilmə və təhvil verilmə tarixləri
- Gömrük prosedurlarına dair qeydlər
CMR sənədi beynəlxalq yük daşımalarında mühüm hüquqi sənəd hesab olunur. Onun əsas hüquqi aspektləri bunlardır:
- Yükün daşıma şərtlərini və tərəflərin məsuliyyətlərini müəyyən edir.
- Yük daşıyıcısı, yalnız sənəddə göstərilən şərtlər çərçivəsində məsuliyyət daşıyır.
- Yükün itirilməsi və ya zədələnməsi hallarında kompensasiya qaydalarını müəyyən edir.
- Yük göndəricisi və alıcısı arasında yaranan mübahisələri həll etmək üçün əsas hüquqi baza yaradır.
CMR sənədinin üstünlükləri
CMR konvensiyası və CMR sənədi beynəlxalq yük daşımalarında bir sıra üstünlüklər təmin edir:
- Standartlaşdırılmış prosedurlar – müxtəlif ölkələr arasında yük daşınmasını asanlaşdırır.
- Hüquqi qorunma – tərəflərin hüquqlarını qoruyur və məsuliyyəti tənzimləyir.
- İnteqrasiya olunmuş nəzarət – gömrük və sərhəd nəzarətində prosesi sadələşdirir.
- Elektron CMR (e-CMR) – bəzi ölkələrdə rəqəmsal versiya istifadəyə verilib ki, bu da prosesi daha effektiv edir.
CMR sənədinin tətbiqi sahələri
CMR konvensiyası əsasən aşağıdakı sahələrdə geniş istifadə olunur:
- Beynəlxalq ticarət – ölkələr arasında yük daşımalarını tənzimləyir.
- Logistika və nəqliyyat şirkətləri – daşıma əməliyyatlarını hüquqi əsaslarla yerinə yetirirlər.
- Gömrük prosedurları – yüklərin gömrükdən keçidini asanlaşdırır.
- Sığorta şirkətləri – yükün zədələnməsi və ya itirilməsi ilə bağlı məsələlərdə istinad edir.
CMR konvensiyasına üzv olan ölkələrdə beynəlxalq avtomobil nəqliyyatı ilə yük daşınması zamanı CMR sənədi məcburidir. Konvensiya Avropa və Asiya ölkələrinin böyük bir hissəsi tərəfindən qəbul edilib.