Humus nədir?

Humus, torpağın ən məhsuldar və faydalı hissələrindən biri hesab olunur. Bu, üzvi maddələrin – yəni bitki və heyvan qalığının parçalanması nəticəsində yaranan, tünd rəngli, qoxusuz və torpağın strukturunu zənginləşdirən maddədir. Humus torpağın məhsuldarlığını artırmaqda, bitkilərin sağlam böyüməsini təmin etməkdə və suyun torpaqda daha uzun müddət qalmasına kömək etməkdə mühüm rol oynayır.

Humusun yaranma prosesi

Humusun əmələ gəlməsi üçün torpaqda mikroorqanizmlər və digər canlılar fəaliyyət göstərməlidir. Yarpaqlar, budaqlar, heyvan tullantıları kimi üzvi maddələr bu mikroorqanizmlər tərəfindən parçalanır və bu proses nəticəsində humus yaranır. Bu təbii proses uzun zaman tələb etsə də, torpağın sağlamlığı üçün əvəzsizdir.

Humus yalnız torpağa üzvi maddə əlavə etməklə deyil, həm də bu maddələrin düzgün parçalanması və çevrilməsi ilə yaranır. Bu prosesdə bakteriyalar, göbələklər, torpaq qurdları və digər canlılar iştirak edir.

Humusun torpaq üçün faydaları

Humus torpağın keyfiyyətini artıran və bitkilərin böyüməsinə müsbət təsir göstərən çoxsaylı faydalara malikdir:

• Torpağın strukturunu yaxşılaşdırır: Humus torpağı yüngülləşdirir, onun havalanmasını və su saxlama qabiliyyətini artırır.
• Suyu saxlayır: Humus zəngin torpaq yağış və suvarma suyunu daha yaxşı saxlayır, bu da bitkilərin qurumasının qarşısını alır.
• Qidalandırıcı maddələr verir: Humusda azot, fosfor, kalium və digər minerallar olur ki, bunlar bitkilərin qidalanması üçün vacibdir.
• Mikroorqanizmlərin yaşaması üçün mühit yaradır: Faydalı torpaq mikroorqanizmləri humuslu torpaqda daha aktiv olur.
• Torpağın pH səviyyəsini sabit saxlayır: Bu da bitkilərin düzgün şəkildə qida maddələrini mənimsəməsinə imkan yaradır.

Humusla kompostun fərqi

Bəzi insanlar humusla kompostu qarışdırır. Hər ikisi üzvi maddələrin parçalanması ilə əldə olunsa da, aralarında fərqlər mövcuddur. Kompost, əsasən hələ tam parçalanmamış üzvi maddədir və tez-tez bağlarda istifadə olunur. Humus isə tam parçalanmış, sabit və daha qalıcı bir maddədir. Başqa sözlə, humus kompostun son mərhələsidir.

Humusun rəngi və quruluşu

Humusun rəngi qara və ya tünd qəhvəyiyə çalır. Bu rəng onun tərkibindəki orqanik maddələrin zənginliyindən irəli gəlir. Quruluş baxımından isə toxunduqda yumşaq və nəm olur. Torpaqda humusun çox olması onun məhsuldar və canlı olduğunu göstərir.

Humus necə artırılır?

Torpaqda humus səviyyəsini artırmaq üçün bu addımları izləyə bilərsiniz:

• Torpağa mütəmadi üzvi gübrə (kompost, peyin və s.) əlavə edin.
• Yarpaqları və bitki qalıqlarını torpaqdan atmadan, onları torpağa qarışdırın.
• Kimyəvi gübrələrdən az istifadə edin, çünki onlar mikroorqanizmlərə zərər verə bilər.
• Torpağı yormadan əkin dövriyyəsinə riayət edin.

Bu üsullarla torpaqda humusun miqdarı artar və torpaq daha məhsuldar olar.

Humus yalnız kənd təsərrüfatında deyil, həm də təbii mühitin qorunmasında əhəmiyyətlidir. O, eroziyanın qarşısını alır, torpağın su balansını tənzimləyir və karbonu saxlayaraq iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə rol oynayır. Bu səbəbdən humuslu torpaqlar ekosistem üçün olduqca qiymətlidir.